Volgens sommigen transformeren ze de taal met teksten die geïnspireerd zijn door slang en de culturele mix uit de buurten waar ze zijn opgegroeid. Anderen zijn blij dat vrouwen nu doorbreken in een wereld die nog vaak door mannen wordt gedomineerd. Weer anderen zien het als een 2.0-versie van de poëzie, een kans voor de millennials om aan te knopen met geëngageerde teksten.
Aya Nakamura, een rapster uit Mali en de meest beluisterde Franstalige artieste ter wereld, is misschien wel het opvallendste boegbeeld van de nieuwe vrouwelijke rappers. Maar ook haar Belgische evenknie Shay (haar vader is Belgisch-Pools-Joods en haar moeder Congolees) slaagde erin om haar plaats te veroveren in de Franse scene, en ze gaf rap een commerciëler gezicht.
Lees ook: 30 jaar na haar doorbraak staat Kate Moss nog steeds aan de top.
Rosa Gasquet – verantwoordelijk voor Lézarts Urbains, een platform dat zich richt op de urban cultuur – volgt de veranderingen in de rapwereld op de voet. “Rap ontstond in de jaren zeventig onder invloed van de hiphop. Het is het meest beluisterde muziekgenre ter wereld, ook al komt het op radio en tv vrij weinig aan bod. In tegenstelling tot wat je zou denken, hebben vrouwen altijd een belangrijke rol gespeeld in de rapwereld. In de jaren 80 waren er Salt-N-Pepa, een van de eerste vrouwelijke rapgroepen, en Queen Latifah: zangeres, rapster, producer en model in één. Salt-N-Pepa was nog heel girly. Queen Latifah was al meer militante rap”, zegt ze.
Dit bericht bekijken op Instagram
De kracht van het collectief
Dat vrouwelijke rappers de laatste jaren mediagenieker zijn geworden, is te danken aan een handvol artiesten die de moed hadden om vrouwelijke rap een boost te geven. “In de VS lanceerde kunstenaar Akua Naru onlangs The Keepers, een collectief dat vertakkingen heeft tot in België. Het doel van het platform is om vrouwelijke rap uit de anonimiteit te halen.
Lees ook: Binnenkijken in het Praagse appartement van Andreas Ortner.
Andere initiatieven, zoals Ladies First, een boek uit 2019, en het onlinemagazine Madame Rap, gaan dezelfde richting uit. Sommige landen zijn voorlopers. In het Verenigd Koninkrijk staan er minstens tien vrouwelijke rappers in de top van de best verkopende platen”, zegt Rosa Gachet. Wat haar opvalt, is de kloof tussen het succes van rap bij het publiek en de terughoudendheid van platenmaatschappijen om vrouwelijke rappers een contract te geven. “In Frankrijk herinnert iedereen zich Diam’s, die in het midden van de jaren 2000 de hits aan elkaar reeg. Sindsdien is er niets gelijkaardigs meer uitgekomen.
Look gladstrijken
Shay heeft nog commercieel succes, maar voor de rest zijn er maar weinig meisjes die in die categorie spelen. Voor grote platenmaatschappijen is het blijkbaar al genoeg dat ze een vrouwelijke rapper tekenen om te tonen dat ze multicultureel zijn. We merken ook dat diezelfde platenmaatschappijen de look van de meisjes willen gladstrijken. Ze vragen een vrouwelijke rapper om een look aan te nemen die niet te trashy of te vulgair is – iets wat ze nooit aan een mannelijke rapper zouden vragen. Rap is in essentie een rebels genre. Je loopt het risico dat de scherpe kantjes zodanig worden afgevijld dat het hele idee van vrijheid, dat typisch is voor de rap, wordt weggevaagd.”
Rap en feminisme
“Salope, salope retourne-toi, retourne-toi ouais / Salope, salope retourne-toi, ne te retourne pas, non” Op haar track Salope neemt rapper Tessae het rechtstreeks op tegen mannen die haar op straat lastigvallen. De muziek van de jonge artieste uit Marseille is feministisch en geëngageerd, stelt dingen in vraag en legt problemen bloot. De videoclip, die meer dan een half miljoen keer is bekeken op YouTube, stelt een actueel thema aan de kaak.
“Rap is jongerenmuziek. Het is de soundtrack van hun leven”, legt Rosa Gachet uit. “De kracht van Tessae ligt in haar vermogen om de dirty talk van rap te gebruiken, en die zich toe te eigenen om haar boodschap over te brengen. Voor haar jonge publiek zijn woorden als ‘slet’ een uitnodiging om zich te bevrijden van het al te starre denken van papa en mama. Maar als je tussen de regels leest, begrijp je dat ze een feministische en militante boodschap heeft. In haar videoclip zie je naakte lichamen van go-godanseressen waarop ze schiet als in een videospelletje. Door die ambigue boodschap wint Tessae twee keer: ze spreekt een publiek aan op zoek naar zwoele rap en brengt tegelijk een veel complexere en geëngageerdere dialoog op gang.
Sommige mensen voelen zich nog altijd heel ongemakkelijk als een vrouwelijke artiest zich op dezelfde manier gedraagt als haar mannelijke tegenhangers. Voor vrouwelijke rappers is dat vanzelfsprekend. Vraag maar aan de Brusselse rapster Zouz of ze als vrouw haar taalgebruik wil aanpassen. Het antwoord is nee, natuurlijk. In de Verenigde Staten is Cardi B een sprekend voorbeeld. Als voormalig go-godanseres speelt ze de seksbom, maar tegelijk breekt ze met dat imago door te rappen.”
Dit bericht bekijken op Instagram
Net als jazz
Is dat het geheim van vrouwelijke rap? Een rauw en vrijgevochten feminisme omarmen en claimen? “Je moet opletten met oppervlakkige oordelen”, zegt Rosa Gachet. “Rap, dat is zoals jazz. Je hebt evenveel rapstijlen als er internationale vrouwelijke rappers zijn. Feminisme is de laatste jaren misschien weer trendy geworden, maar niet alle artiesten spelen op hetzelfde terrein. Sommige rap is hardcore, andere rap is melodieuzer.” Een andere factor die ervoor zorgde dat meer en meer artiesten konden doorbreken, is de verschuiving van hardcore rap naar urban pop. “In tegenstelling tot jongens hebben meisjes meer een voorkeur voor zingen.
Ik denk aan Blu Samu, een Vlaamse rapster die de laatste jaren op talrijke festivals stond, of aan Coely, een artieste van hetzelfde kaliber. Ze behoren allebei tot de top van de Belgische rap. In 2015 werden ze al opgehemeld in het trendy tijdschrift Les Inrocks. Belangrijk detail: ze komen allebei uit Vlaanderen, rappen in het Engels en staan ook dichter bij de Angelsaksische raptraditie van bijvoorbeeld M.I.A., wat hun internationale doorbraak vergemakkelijkt.”
In het zuiden van het land heeft Franstalige rap het moeilijk om zijn plek te vinden, met platenmaatschappijen die net als een bepaald deel van het publiek nog altijd vasthouden aan de tradities. “In ons collectief onderbewustzijn maken we nog altijd het verschil: ‘mama zingt en papa rapt’. Als je in de R’n’B-scene zit en je beperkt tot melodieuze ritmes zoals Beyoncé, word je volkomen aanvaard. Breng je ‘vuilere’ rap, dan is het al heel wat minder. De opkomende urban popartiesten, zoals de Belgische zangeres van Congolese afkomst Lous and the Yakuza, verzoent die twee tegenpolen met gepolijste clips en teksten die aanleunen bij pure rap.” De volgende stap voor de vrouwelijke rappers? Meer airplay op de radio en meer optredens op festivals krijgen zonder dat ze verplicht worden om het brave meisje uit te hangen. Een uitdaging van formaat!
Lees ook: Alle details over het tweede seizoen van ‘The Queen’s Gambit’.
