“Het gevoel dat je wordt platgewalst, alsof je net alles hebt gegeven om all the way te gaan en plots stilvalt. Je voelt je leeg, je kunt het niet meer opbrengen”. Als we Jane (31 jaar) vragen of ze ooit last heeft gehad van emotionele uitputting, is haar antwoord duidelijk. Zij had bijna vier jaar een woelige relatie met haar partner, tot ze op een ochtend plots wist dat het zo niet verder kon. “We besloten in goed overleg uit elkaar te gaan. Maar omdat ik al die tijd de relatie droeg, voelde ik me uitgeput. Ik verkeerde in een comateuze toestand. Ik had zelfs de kracht niet meer om te huilen”, legt ze uit.
Emotionele uitputting is een langzaam en verraderlijk proces
Zoals blijkt uit de getuigenis van Jane, is het probleem bij emotionele uitputting in de eerste plaats dat het heel lang kan aanslepen voor het zich ook fysiek uit. Klinisch psychologe Maïté Tranzer helpt ons de symptomen te herkennen, zodat we er beter mee om kunnen. “Er is een verschil tussen acute emotionele uitputting, na een plotselinge, traumatische gebeurtenis, en chronische uitputting, die zich maanden of zelfs jaren sluipend kan nestelen en die je mentaal compleet uit evenwicht kan brengen”, benadrukt zij aan het begin van ons interview.
Je houdt vol, je verzet je, je wacht tot je aan de grens van je kunnen bent. En dan loopt het over!
“In het tweede geval is de emotionele uitputting een last die zich opstapelt, die we integreren in ons leven en die steeds zwaarder gaat wegen“, legt ze uit. Een moeizame relatie, maar ook een intensief gezinsleven, een stresserende werkomgeving of gewoon ultra veeleisende verantwoordelijkheden: in tegenstelling tot een strikt werkgerelateerde burn-out kan emotionele uitputting zich op elk gebied van ons privéleven voordoen.
Want wat emotionele uitputting kenmerkt, is uiteindelijk het latente karakter ervan, zoals Maïté Tranzer het omschrijft. “We houden vol, we verzetten ons, we wachten tot we aan de grens zijn van ons kunnen. En dan stroomt het over!” Een instorting die, in tegenstelling tot wat we vaak denken, niet van de ene dag op de andere gebeurt. Integendeel, het is een proces dat zich langzaam voltrekt.
De symptomen
De fysieke symptomen zijn voornamelijk aanhoudende vermoeidheid en slaapstoornissen die blijven aanhouden. Dat slaapgebrek gaat vervolgens gepaard met andere symptomen zoals spierspanningen, een gebrek aan eetlust, een plotselinge gewichtstoename of -verlies, hoofdpijn en duizeligheid en vergeetachtigheid. Volgens sommige bronnen verzwakt emotionele uitputting ook het immuunsysteem, waardoor je vaker ziek wordt.
“We zien ook dat mensen minder motivatie en wensen hebben. Ze functioneren een beetje op automatische piloot”, aldus Tranzer. Dergelijke veranderingen in de persoonlijkheid kunnen destabiliserend zijn vanuit een identiteitsoogpunt, zowel ten opzichte van onszelf als ten opzichte van de mensen in onze omgeving. “Ik ben een vrolijk en sociaal persoon, die graag nieuwe mensen ontmoet, die veel babbelt en er altijd is voor iedereen. En plots wou ik heel de tijd alleen zijn. Ik had geen zin om buiten te komen, mijn zetel en televisie werden mijn beste vriend en zelfs mijn beste vrienden interesseerden mij niet meer”, herinnert Jane zich.
De deskundigen halen ook prikkelbaarheid en impulsiviteit aan, wat wijst op een zeker gebrek aan zelfbeheersing. “Mensen die emotioneel uitgeput zijn, durven al eens extreme uitspraken te doen. Ze flappen dingen eruit zonder daar op het moment zelf over na te denken. Maar achteraf gaan de hersenen in overdrive en piekeren ze zich suf over wat ze gezegd hebben. Dat gebeurt vaak net voor het slapen gaan, wat hoogst problematisch is aangezien ze meestal al met een joekel van een slaaptekort kampen.”
Maar doorbreek je deze vicieuze cirkel van vermoeidheid, twijfel en zelfs woede?
In contact blijven met je emoties
“Ik gaf mezelf gewoon de tijd”, vertelt Jane. Ze liet zichzelf toe om even helemaal niets te doen, geen werk, geen vrienden, gewoon even niets. Misschien omdat ze eindelijk besefte dat ze geen andere keuze had. “Het is belangrijk dat we ons bewust worden van deze uitputting”, dringt de psycholoog verder aan.
“Wie emotioneel uitgeput is, heeft veel kans op een burn-out. Het is daarom belangrijk jouw symptomen serieus te nemen en op tijd op de rem te gaan staan. Leer neen zeggen, stel grenzen op je voor jezelf en rust goed uit. Zo kun je vaak nog vermijden dat het compleet de verkeerde kant uitgaat”, aldus de psychologe. Ze wijst er verder op dat het herkennen van je eigen emoties, een gigantisch verschil maakt. “Veel mensen kijken te weinig naar zichzelf in de spiegel. Wie zich bijvoorbeeld vaak angstig voelt, heeft simpelweg nood aan veiligheid. Dus moet je proberen uitzoeken wat je die zekerheid kan geven.”
Tenslotte doe je er goed aan om je niet af te sluiten van je omgeving, maar je gevoelens net kenbaar te maken aan je familie en vrienden om samen oplossingen te bedenken. “Het is belangrijk om tijd vrij te nemen voor jezelf en om dingen te doen waarbij je je goed voelt”, benadrukt Tranzer. Sport, mindfulness en andere activiteiten die helpen om beter te slapen, doen volgens haar ook wonderen.
En aarzel natuurlijk niet om professionele hulp te zoeken als je emotionele overbelasting bij jezelf opmerkt.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Marie Claire Frankrijk.
Vond je dit interessant? Lees dan ook: We trouwen alsmaar later en minder, en dat heeft hier mee te maken, Door de bekkenbodemspieren te trainen, kreeg je meer orgasmes en Hoe overleef je als extravert in een introverte wereld?
