Cecile, 41, heeft de oplossing gevonden om niet om te vallen van vermoeidheid: ze stopt gewoon nooit. “Mijn dagen zijn één lange marathon”, vertelt de juriste, die getrouwd is en drie kinderen heeft. “Ik begin om halftien te werken, maar ik sta om zeven uur op om de kinderen klaar te maken voor school. Ik kom ’s avonds om kwart voor zeven thuis, en dan hou ik me bezig met hun huiswerk en het eten. Om halftien ’s avonds besef ik dat ik geen seconde rust heb gehad.”
Lees ook: Van depressie tot diarree: de invloed van de darmen op lijf en geest
Ze is non-stop bezig, net als Sabrina, 33, alleenstaande moeder en animatrice in een jeugdcentrum. “Ik sta om zes uur op, want ik werk in ploegendienst. Als ik om negen uur ’s avonds ga slapen, heb ik het gevoel dat ik de hele dag niets voor mezelf heb gedaan. Dus blijf ik op… en als de volgende ochtend de wekker afloopt, kan ik wel huilen.”
Depressie en stemmingsschommelingen
Cecile en Sabrina zijn zeker geen uitzonderingen: doodmoe zijn lijkt de norm te zijn geworden voor vrouwen, zo blijkt uit een Franse studie, waarin werd berekend dat vrouwen per jaar 341 uur slaap tekortkomen. Dat is 20% meer dan bij mannen het geval is, terwijl ze net meer slaap nodig hebben.
Vrouwen gaan systematisch later naar bed dan hun biologische klok aangeeft en dat is nefast. Volgens een studie van de Amerikaanse Duke Universiteit leidt intense vermoeidheid bij vrouwen tot depressie en sterke stemmingsschommelingen, twee gevolgen waar een man bij te weinig slaap geen last van heeft. Het valt te betreuren dat de medische wereld zo weinig aandacht heeft voor gezondheidsproblemen die specifiek zijn voor vrouwen.
“Ik hou van mijn werk, ik hou van mijn kinderen, maar ik ben vaak minder moe als ik weg moet voor mijn werk: alleen maar hoeven werken, dat voelt als vakantie” – CAROLE, INKOOPSTER
De laatste grote studie over gender en tijdsbesteding is redelijk duidelijk: vrouwen besteden nog steeds veel meer tijd aan huishoudelijke taken dan mannen, oftewel negen uur extra per week, de tijd voor de zorg en opvoeding van de kinderen niet meegerekend. Het zijn nog steeds vooral de moeders die met hun kind naar de dokter of naar een ouderavond gaan. Nog te veel vrouwen kennen ondanks hun carrière het fenomeen van de dubbele shift. Je kan je afvragen waarom het huishoudelijk werk en de verantwoordelijkheden van het ouderschap zoals het vinden van opvang of de spoedbezoekjes aan de kinderarts nog steeds niet evenrediger verdeeld worden.
Moeder & moe
Carol, inkoopster voor een warenhuis, vertelt: “Ik hou van mijn werk, ik hou van mijn kinderen, maar ik ben vaak minder moe als ik weg moet voor mijn werk, want dat is het enige moment waarop mijn man thuis de boel rechthoudt in mijn plaats. Als ik ‘alleen maar’ hoef te werken, is het of ik op vakantie ben.”
Lees ook: 5 gezonde recepten om meer energie van te krijgen.
Of ze nu hun kinderen alleen grootbrengen (in 83% van de eenoudergezinnen is die ouder een vrouw) of samen met een partner, de meeste vrouwen draaien dubbele shiften. En het kleinste onvoorziene voorval kan voor stress en vermoeidheid zorgen: “Een vergadering hoeft maar uit te lopen of ik moet in allerijl op zoek naar een babysit”, vertelt Cecile.
Ballen in de lucht
Socioloog Marc Loriol vertelt: “Het is heel uitputtend als je allerlei ballen in de lucht moet houden, en taken moet uitvoeren waar eigenlijk verschillende mensen voor nodig zijn.” Want niet alleen hebben ze vaak een dubbele dagtaak, vrouwen zijn in hun hoofd ook altijd bezig met veel dingen tegelijk.
“Het ergste is als je een gesprek op school hebt met een leraar van je zoon die problemen heeft, en tegelijkertijd e-mails van je baas krijgt die allemaal ‘dringend’ zijn en die zich opstapelen in je smartphone”, zegt Julie, projectleider communicatie. Als vrouw moet je doorlopend verschillende identiteiten tegelijk aannemen: je bent moeder, echtgenote en werkneemster. Alleen al het conflict tussen die identiteiten leidt tot vermoeidheid.
Nooit stoppen met werken
Er zijn ook steeds meer vrouwen die nooit stoppen met werken, zo blijkt uit een onderzoek dat door internetsite Cadreo werd gedaan. Daar komt uit naar voren dat 54% van de vrouwen in een kaderfunctie ook in het weekend doorwerkt (tegenover 43% van de mannen), en 30% zelfs in de vakantie werkt. Dat kan allemaal, dankzij de moderne technologie. Een vergiftigd geschenk, want door thuis te werken lijkt het eerst of je een bepaalde vrijheid verworven hebt, en je je tijd beter kan indelen. Maar zonder dat je je ervan bewust bent, ben je in de praktijk constant aan het werk. Bij de fysieke vermoeidheid van het werken komt dan nog een geestelijke vermoeidheid, omdat de grenzen tussen werk en privé zijn weggevallen.
Lees ook: Deze nieuwe winkels in Antwerpen wil je gezien hebben.
Julie geeft toe dat werken tijdens de vakantie al het goede van een vakantie kan tenietdoen. Ze heeft vaak op het strand offertes zitten doorbellen, terwijl ze met één oog op haar zoon lette die aan het zwemmen was. Want vermoeidheid is niet alleen een lichamelijk gegeven, maar ook een geestesgesteldheid. “Om echt tot rust te komen moet ik mijn hersenen kunnen stilzetten, een pauze inlassen tussen mijn verschillende levens”, zegt Julie. “Ik moet ophouden met luisteren naar mijn zoon als ik denk aan een e-mail die ik moet beantwoorden en andersom, maar ik moet ook proberen om niet aan mijn zoon te denken, en ook niet aan die e-mail.”
Gebrek aan erkenning
Maar het gevoel van uitputting heeft ook te maken met een gebrek aan erkenning op het werk. Vrouwen bekleden nog altijd een lagere positie in de hiërarchie van de onderneming, of ze doen werk dat maatschappelijk gezien minder hoog aangeschreven staat. Zo is het niveau van vermoeidheid en stress hetzelfde voor verplegers en verpleegsters… maar de overgrote meerderheid van het verplegend personeel is toch vrouw. De vermoeidheid die te wijten is aan het gebrek aan erkenning voor activiteiten die als vrouwelijk gezien worden, treft evengoed jonge dertigers die geen kinderen hebben. Jonge vrouwen investeren immers steeds meer van zichzelf in hun job. Maar als je zo hard werkt, meer en/of beter dan je collega, en je blijft 20% minder verdienen, dan komt er een moment dat je moedeloos wordt, en een enorme geestelijke vermoeidheid voelt.
En wat ook opvalt: ook in het huishouden blijven de meer ‘nobele’ en creatieve taken, die een zichtbaar resultaat op lange termijn opleveren, zoals klussen of tuinieren, het domein van de man, terwijl het onzichtbare werk (zoals schoonmaken) vaak vooral op de vrouwen neerkomt. Maar waarom laten vrouwen dat eigenlijk gebeuren? Zorgt ons legendarische schuldgevoel ervoor dat we het onaanvaardbare aanvaarden en dag na dag te weinig rust krijgen?
Schuldgevoel
“Het kan niet anders dan dat vrouwen zich schuldig voelen”, antwoordt psychiater Fatma Bouvet hierop. “Als je alles geeft op je werk en je mannelijke collega krijgt de promotie die jij verdient, dan begin je vanzelf te geloven dat je iets verkeerd hebt gedaan.” Dr. Bouvet is er trouwens van overtuigd dat de werkgevers graag inspelen op dat vrouwelijk schuldgevoel: “Ze weten dat moeders zich alles laten welgevallen, omdat ze ervan doordrongen zijn dat ze de ‘fout’ hebben gemaakt om kinderen te krijgen.”
Julie bevestigt: “Ik durf inderdaad nooit nee te zeggen als ze me een extra moeilijk dossier geven. Ik bedenk dan dat ik al geluk heb dat ik om halfzeven naar huis mag en dat ik daarvoor wel wat offers mag brengen.” Wat bewijst dat vrouwen de boodschap die de maatschappij hen stuurt volledig hebben ingeslikt: het is aan hen om het gezinsleven in goede banen te leiden, harder te werken en ’s nachts op te staan als de kinderen huilen. Want zo hoort het toch als je moeder bent?
Vicieuze cirkel
Cecile protesteert: “Maar als je een goede moeder wilt zijn, en een goede echtgenote en een goede werkneemster, dan kost dat tijd.” Ze vertelt over de eerste keer dat ze naar een ouderavond op de school van haar zoon ging. “De klassenleraar zei: ‘Het eerste middelbaar is moeilijk, in het begin kunnen ze het echt niet alleen, dus jullie, de ouders, zullen de kinderen moeten helpen.’ Ik draaide me om en zag dat 90% van de aanwezige ouders vrouwen waren.”
Acupuncturist Mauric Tran Dinh zegt: “De vrouwen van vandaag doen veel te veel en ze negeren hun lichamelijke behoeften.” Volgens hem zitten vrouwen tegenwoordig in een vicieuze cirkel: ze werken te hard en ze laten toe dat de maatschappij hen niet op gelijke voet met de mannen behandelt. Vermoeidheid is bovendien een rechtstreekse bedreiging voor de gezondheid van de vrouw. Uiteindelijk kan dat tot lichamelijke klachten leiden, en als vrouwen daar niet aan toegeven, wordt die vermoeidheid chronisch.
