“Ik heb altijd al het gevoel gehad geen kinderen te willen, ik voelde een enorme angst bij het idee om zwanger te worden”, vertelt Claudia die al heel wat zwangerschapstesten onderging in haar leven. Ondanks pil en condooms is ze er nooit erg gerust in geweest. “Mijn angst zorgde ervoor dat ik alleen maar relaties had met oudere mannen.”
Claudia houdt van reizen, krijgt het ene project aan het andere, maar haar droomwereld speelt zich niet af in de baby-afdeling. Op 34-jarige leeftijd wendde ze zich tot een arts, die haar liet weten dat ze ‘te jong’ was en haar herinnerde aan haar zogenaamde ‘biologische klok’. Vier jaar later, in juli 2019, kon ze eindelijk haar eileiders laten afbinden. Een hele opluchting.
Meest voorkomende anticonceptiemethode
Wereldwijd is 19,2% van de vrouwen gesteriliseerd, tegenover 2,4% mannen. Het is de meest voorkomende anticonceptiemethode bij vrouwen en toch kiest slechts een minderheid van de vrouwen in ons land ervoor.
Al sinds haar zestiende speelt Naomi (22) met de idee om zich te laten steriliseren: “Zo’n beslissing neem je niet van vandaag op morgen, ik heb er lang over nagedacht”, zegt ze. Ze vertelt hoe bepaalde boeken haar bij haar beslissingsproces hebben geholpen – zoals Echte vrouwen krijgen een kind van Liesbeth Smit en Gelukkig zonder kinderen van Lisette Schuitemaker, waarin ze geen partij kiest, maar schetst hoe een kinderloos leven doorwerkt in elk seizoen van het leven. Ze schrijft dat ze andere zaken belangrijker vindt zoals werk, persoonlijke vrijheid en het milieu – een kind minder scheelt meer CO2 dan niet vliegen, elektrisch rijden en vegetarisch of veganistisch eten bij elkaar. Maar weinig mensen begrijpen die keuze.
“Wat als je er spijt van krijgt?”
“Het is best een radicale beslissing! Wat als je er spijt van krijgt?” En “wat vindt je vriend hiervan?” Een greep uit de vele opmerkingen die jonge vrouwen te verduren krijgen. “Een kind krijgen past niet in mijn levensplan. Maar als je dat zegt, wordt je voorgehouden dat je abnormaal bent”, hekelt Naomi, die vorig jaar een bilaterale salpingectomie onderging (het chirurgisch doorsnijden en dichtschroeien van de eileiders, nvdr).
“Sommige mensen associëren mijn keuze met een ongebreideld seksleven, anderen met het cliché dat ik als jong meisje waarschijnlijk getraumatiseerd ben… .” Sara (30) werd in haar keuze, net als Lisette Schuitemaker, gedreven door ecologische overtuigingen: “Het lijkt me onverantwoord om een kind neer te zetten op een toch al overbevolkte planeet”, zegt ze. Zelf vindt ze het zinvoller om haar eigen dromen na te jagen en ziet ze hoe haar vriendinnen afgepeigerd worden door het moederschap. Ze werd op haar 28ste geopereerd, ook al hebben sommige mensen uit haar omgeving haar erom veroordeeld: “Ik ben enig kind en mijn moeder huilde toen ik het haar vertelde. Maar ook al begrijpt ze me niet helemaal, toch steunt ze me gelukkig wel.” Haar beste vrienden idem dito. “Maar ik heb me wel veroordeeld gevoeld door mensen die wat verder van me afstonden. Alsof ik iets choquerends deed. Het gaat nochtans om mijn lichaam en daarover heeft niemand anders iets te zeggen dan ik.”
Grote druk
“De druk is zo groot dat je je keuze bijna moet rechtvaardigen”, betreurt psychologe Édith Vallée, die een boek schreef over vrouwen die, net als zijzelf, deze keuze maakten. “Het is een hardnekkig taboe vanuit de oeroude en ingebakken behoefte van de mensheid om zich voort te planten. Als je het moederschap weigert, is het alsof je uit de cyclus van leven en dood stapt en dat lijkt een tegennatuurlijke beweging. Het voelt voor velen ontwrichtend.”
Maar waarom zou je je eileiders laten afbinden? “Voor de vrouwen die deze ingreep ondergaan, is geen moeder worden een haast vanzelfsprekende keuze, legt de psychologe uit. “Die vrouwen halen hun levensvervulling uit andere kanalen dan de voortplanting. Ze denken voor zichzelf, en kiezen ook voor zichzelf. En het klopt inderdaad dat jezelf ontmoeten een vervullende levenskeuze kan zijn.”
Vanaf de jaren 70 gaf Edith Vallée als eerste deze vrouw en een stem. Ze onderscheidt drie profielen: “Ten eerste de vrouwen die verliefd zijn op de liefde en voor wie hun relatie voldoende is. Ten tweede de creatievelingen en de onderzoeksters die zich in een intellectuele, wetenschappelijke of spirituele zoektocht storten. Het zijn de actieve, gepassioneerde, onafhankelijke vrouwen, onderneemsters of zij die altijd nieuwsgierig zijn naar het leven.” Als derde groep ziet ze vrouwen die willen breken met hun verleden of geen verbinding kunnen maken met de toekomstige wereld. Een groep die unaniem zegt opgelucht te zijn na de operatie.
Daad van integriteit
“Sterilisatie is voor deze vrouwen een manier om hun weigering van het moederschap lichamelijk te bevestigen. Ze staan wat dat betreft geestelijk en lichamelijk op één lijn.” Voor hen is het een daad van integriteit, ook al worden ze wel nog steeds geconfronteerd met onbegrip.
“Je vindt hen vooral terug in de gegoede klasse. De huidige samenleving is nog steeds verankerd in de overtuiging dat een vrouw enkel gelukkig kan zijn als moeder”, bevestigt sociologe Charlotte Debest. Anno 2022 doen we dus nog altijd niet helemaal wat we willen met ons lichaam. “Zij die beweren geen kinderen te willen, worden als storend ervaren, bestempeld als carrièremaaksters en egoïstes. Ze boezemen angst in, omdat ze laten weten dat ze op zich waardevol zijn, omwille van zichzelf, en niet omdat ze een gezin stichten.
Dat vinden ook sommige moeders confronterend, ze worden eraan herinnerd dat ook zij een keuze hebben gemaakt en dat dit kan betekenen dat ze er spijt van zouden kunnen krijgen”, stelt ze. Nog een moeilijkheid: de weg om toegang te krijgen tot deze chirurgische ingreep blijft bezaaid met valkuilen. Lien (29) zag vijf gynaecologen die allemaal weigerden haar in dit proces te begeleiden. “Hun argumenten waren dat ik te jong was, dat ik de juiste nog niet had gevonden, dé man met wie ik ooit een kind zou willen”, zegt ze. “Als ik dan beargumenteer dat ik een relatie héb, zeggen ze mij dat als ik ooit bij hem weg zou gaan, ik spijt zou krijgen van mijn beslissing. Er werd mij zelfs uitgelegd dat ik verplicht was een afspraak met een psychiater te maken voor ik deze keuze kon maken, wat helemaal niet zo is.”
Als een vrouw haar kinderwens uitspreekt, vragen we haar toch ook niet waarom ze dat wil?
Lien wist al heel jong dat ze nooit moeder wilde worden. “Ik voel me in dit alles betutteld, ik ben de enige die hierover iets te zeggen heeft. Als een vrouw een kinderwens uitspreekt, vragen we haar toch ook niet waarom ze dat wil?” Daarom heeft Lien besloten andere kanalen aan te boren. “Er is een geheime lijst van begripvolle artsen die deze steriliserende ingreep willen uitvoeren”, vertelt Claudia. Dat is ook waar zij een arts vond die bereid was haar te opereren. Net als Naomi, overigens.
Unsplash
Toevlucht tot sociale media
Ondertussen nemen heel wat vrouwen hun toevlucht tot sociale media. Op Facebookpagina’s zoals ‘Anticonceptie ervaringen en sterilisatie een bewuste keuze’ delen ze hun ervaringen, maar geven elkaar ook namen door van artsen die openstaan voor dit onderwerp. Een bijna clandestiene uitwisseling dus. Terwijl het bevrijdend is dat deze ruimtes bestaan waarin openlijk over het onderwerp gepraat kan worden, en je dan ook de vraag zou kunnen stellen waarom het zo moeilijk blijft om toegang te krijgen tot deze vorm van contraceptie? In België bestaat er geen wet die deze praktijk bereglementeert. Bij ons is de enige voorwaarde dat je meerderjarig moet zijn, dus ouder dan 18. Hoe valt het dan te verklaren dat zoveel artsen terughoudend zijn om de vraag naar sterilisatie aan te horen? Is het de schuld van onze paternalistische geneeskunde?
Marie-Laure Brival – gynaecologe, verloskundige, auteur van een boek over anticonceptie en voormalig diensthoofd van een kraamkliniek – zoekt het inderdaad in die richting. “Toen het afbinden van eileiders een nieuwe mogelijkheid werd als anticonceptie, betekende dat een echte vooruitgang voor vrouwen; het liet hen toe bepaalde levenskeuzes te maken.” Maar de wetgeving ging sneller dan de evolutie van de maatschappelijke consensus. “Artsen blijven zich een belangrijke rol toemeten in de maatschappelijke controle over vrouwenlichamen”, beweert ze. “Vrouwen die laten weten geen kinderen (meer) te willen, worden daardoor niet gehoord. Het is een beslissing die de mening van artsen buitenspel zet. En opzij gezet worden in hun actieve rol als deskundige, daar houden ze niet van.”
Marie-Laure Brival heeft honderden vrouwen geopereerd, soms zelfs op zeer jonge leeftijd. “Dit zijn afgewogen keuzes. Ze komen ons heus niet vragen wat we moeten doen! Maar zoals elke keer dat vrouwen een autonome beslissing nemen die indruist tegen de opgelegde norm, wordt die grote maturiteit die ze in zich dragen in twijfel getrokken, en vaak op een lelijke manier”, hekelt ze. “Sinds de ingreep voel ik me meer vrouw en is mijn seksleven veel intenser”, geeft Claudia toe, die naar eigen zeggen huilde na de operatie.
“Ik heb mezelf echt bevrijd.” Of deze vrouwen nu tegen de stroom inzwem- men of niet, ze hebben een beslissing genomen. Bewust en voor zichzelf. En daar draait het om.
Lees ook: In welke landen is abortus (niet) toegelaten & 10 dingen die je niet wist over je clitoris.
