Sinds de jaren 80 blijkt dat meer vrouwen afstuderen aan kunsthogescholen dan mannen. Dat lijkt bijna onmogelijk als je een blik werpt op galerijen en hun grote kunstaanbod van mannelijke kunstenaars. Één van de redenen waarom de kunstenares minder aan bod komt, is de stereotiepe gedachtegoed over vrouwen die na hun zwangerschap stoppen met werken. Anno 2021 is deze redenering niet langer oké.
Kunstenaressen verdienen aandacht
Het glazen plafond klinkt je vast bekend in de oren. Zo niet betekent het letterlijk dat vrouwen kunnen opklimmen in de heersende hiërarchie, maar tot slechts een bepaald niveau. Kunstenaressen doorlopen vier glazen plafonds wat veel engagement en doorzettingsvermogen eist. Volgens het onderzoek The 4 Glass Ceilings: How Women Artists Get Stiffed at Every Stage of Their Careers blijkt dat amper 13,7% van de vrouwen de galerijen of museums haalt. Met als reden dat men mannelijke kunstenaars sneller vertrouwt. En van dat wantrouwen tegenover kunstenaressen moeten we afstappen. Zeker sinds de emancipatie van de vrouw dagelijkse kost is. Hieronder lees je de ervaringen van vijf kunstenaressen die we graag eens in de spotlight zetten.
Marie-Jo Lafontaine
Lafontaine is een Belgische fotografe, beeldend- en videokunstenares. Ze is geboren in 1950 in Antwerpen en verhuisde tijdens haar studies naar Brussel. Op 25-jarige leeftijd begon ze met haar studies aan de École Nationale Supérieure des arts visuels de La Cambre, waar ze onder andere de award van Prix de la Jeune Peinture Belge won. En dat was nog maar het begin. Ze stond bijvoorbeeld als één van de weinige vrouwelijke kunstenaars op Documenta, de belangrijkste tentoonstelling van actuele beeldende kunst in de wereld. Lafontaine verwerkt in haar kunst voornamelijk thema’s rond geweld, seksualiteit, identiteit en de dood. “Het is van het één naar het ander gegaan. Ik had goesting om dingen uit te leggen die in de wereld gebeuren.”, aldus Lafontaine. Volgens haar worden kunstenaressen teveel in hokjes geduwd en vervalt hierdoor het idee van de kunstenares als iemand die kunst maakt.
Christian Hagen
“Je moet maar de catalogus bekijken om te zien hoeveel vrouwen erin staan. Ik vind het feit dat we spreken over vrouwelijke kunstenaar of mannelijke kunstenaar niet interessant. Het zou daar niet over moeten gaan, maar wel over de kunst en dé kunstenaar. Het is jammer dat men bijvoorbeeld spreekt over een Afrikaanse kunstenaar, een Aziatische kunstenaar, of een vrouwelijke kunstenaar, men spreekt over categorieën. Daar gaat het helemaal niet om. Is de kunst interessant of niet? Daar gaat het om.”
Tentoonstelling Kassel… mit allen Wassern gewaschen, van 16 mei tot en met 12 september 2021, Kassel Schloss Wilhelmshöhe in Duitsland.
Virginie Bailly
De 45-jarige Virginie Bailly is een van de jongere Belgische vrouwelijke schilders in ons land. Bailly studeerde aan verschillende kunstscholen waaronder de Ecole Supérieure des Beaux-Arts Montpellier in Frankrijk en het Hoger instituut voor Schone Kunsten in Antwerpen. Ze behaalde op jonge leeftijd de Prijs voor Schilderkunst in het Sint-Lucas in Brussel. En zes jaar geleden voegde ze nog een award toe aan haar collectie: de STRABAG Artaward International in Oostenrijk. Bailly haar passie voor kunst begon op heel jonge leeftijd aangezien ze het met de paplepel meekreeg. “Mijn mama schilderde in een avondschool en vertelde me veel over kunstenaars als Munch, Soutine en Gaugain. Dat prikkelde me toen al. Vanaf mijn twaalfde ging ik mee naar de avondschool. Dat was het begin van mijn beeldend avontuur.”
Rudi Froese
Iedere kunstenaar is anders en ervaart de ongelijkheid dan ook naar eigen zeggen. Bailly voelt het wel, maar dat gevoel was er niet toen ze aan haar carrière begon. “In het begin voelde ik dat helemaal niet. Maar rond mijn veertigste begon ik mij vragen te stellen vanuit mijn ervaring in de kunstsector. Tweeduizend jaar geschiedenis wis je niet zomaar uit. Als je kijkt naar de samenleving zien we terugkerende patronen die ons denken onbewust beïnvloeden. Ik behoed me om mij te verlaten op gender uitspraken. Uiteindelijk gaat het over de kwaliteit van het werk. Kunst kan niet herleid worden tot een geslacht. Jammer dat dit soort gesprekken vandaag de dag nog gevoerd moeten worden. Al stel ik vast dat galerieën en musea vaak door mannen gerund worden, en ik vind eigenlijk dat er te weinig vrouwen vertegenwoordigd zijn. Op mijn leeftijd hebben mannelijke kunstenaars vaak al een museale tentoonstelling achter de rug wat in vergelijking met de vrouwelijke kunstenaars, zoals ik, niet het geval is. En dat is niet omdat er te weinig kunstenaressen zijn.”
Karin Hanssen
Hanssen is een beeldend kunstenares, schrijver en behaalde haar doctoraat over hoe vrouwen in beeld gebracht worden in 2016. Daarnaast is ze ook gekend als activiste. Ze begon met een opleiding aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen en vervolledigde dit met een opleiding aan het Hoger Instituut voor Schone Kunsten. Hanssen is één van de vrouwelijke schilders die in de jaren 90 begonnen is aan haar carrière en streeft naar gelijkheid voor mannelijke en vrouwelijke kunstenaars. Daarom startte ze in 2011 een databank op waarmee ze alle vrouwelijke kunstenaars werkzaam in België in beeld brengt. Dit met als grootste argument dat kunstenaressen niet in de minderheid zijn, maar dat ze gewoonweg minder in het daglicht geplaatst worden. Hanssen schreef hier verder een artikel over, genaamd De Macht van het Archief. “De beslissing om te starten met die databank was niet evident. Ik wilde geen ‘reservaat’ voor vrouwen creëren, ik wilde geen genderapartheid steunen en tussen de binaire man/vrouw opdeling bevindt zich een hele waaier aan schakeringen.”
Bert Danckaert
“Hoewel we er nog niet zijn, heb ik de indruk dat de situatie veel verbeterd is voor jonge kunstenaars. Die generatie valt samen met het netwerk dat in België verbreed is waardoor er meer galerijen zijn, men actiever netwerkt en er meer promotie gevoerd wordt voor zowel mannelijke als vrouwelijke kunstenaars. Al blijven in de schilder- en beeldhouwkunst de vrouwelijke kunstenaars nog vaak onbenoemd. Ook zien we helaas in museale solotentoonstellingen en collecties nog een sterke ondervertegenwoordiging van vrouwelijke kunstenaars.”
Tentoonstelling EVERYTHING NOW/Variations on Desire, van 17 april tot en met 16 mei 2021, Sofie Van de Velde Gallery in Antwerpen.
Anne-Mie Van Kerckhoven
Van Kerckhoven, ook wel gekend onder de bijnaam AMVK, houdt zich bezig met alles wat schilder-, teken-, video- en computerkunst omvat. Ze is sinds 1982 verbonden aan galerij Zeno X in Antwerpen en sinds 2000 aan Galerie Barbara Thumm in Berlijn. Anne-Mie studeerde grafische vormgeving in de Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen. In haar werken zie je een feministische ondertoon waarin erotiek en technologie zich met elkaar verbinden. Haar passie voor kunst is aangeboren aangezien ze opgroeide in een familie waar iedereen creatief was. Op heel jonge leeftijd ging ze al mee met haar vader naar tentoonstellingen. Van Kerckhoven is ondertussen bijna zeventig jaar, maakte rare tijden mee en merkt op dat er stilaan een verschil is gekomen rond de perceptie van vrouwelijke kunstenaressen. Al hamert ze erop dat er algemeen gesproken weinig kunstenaars voor hun leven zichtbaar blijven met hun werk.
Isabelle Pateer
“Het is een heel oud gegeven dat vrouwen geen evengoede kunstenaars zijn als mannen. Dat werd sinds 1700 expliciet onderwezen in Engelse en Franse academies, en dus ook bij ons. De laatste vijftig jaar is er geleidelijk aan wat veranderd maar we zijn er nog lang niet. Je moet ook regelmatig opgepikt worden zoals op internationale tentoonstellingen. Daarnaast moet je werk gekocht worden door belangrijke verzamelaars. En dat is voor vrouwelijke kunstenaars niet evident. Men kocht vroeger bijvoorbeeld amper van vrouwen die de menopauze nog niet gepasseerd waren. Door wat ik als vrouw en kunstenaar ondervond, begon ik expliciete standpunten in te nemen met mijn werk, waardoor ik een bepaald label kreeg. Dat label zorgde lang voor twijfels in de kunstwereld die in se heel behoudsgezind is. Alleen heel progressieve curatoren in het buitenland namen en nemen het op voor mijn werk.”
Tentoonstelling Life is Perfect, van 6 maart tot en met 24 april 2021, Galerie Barbara Thumm in Berlijn.
Michèle Matyn
Aan de hand van verschillende media zoals fotografie, beeldhouwkunst, installaties en performances deelt Michèle Matyn haar passie voor kunst. In 1996 startte ze haar opleiding grafische vormgeving en vervolgde dit met een aanvullende opleiding illustratieve vormgeving aan de Hogeschool Sint-Lucas in Antwerpen. Naast kunst is reizen een tweede passie, die ze met veel liefde deelt in haar werk. Zo keren rituelen en de natuur bijna iedere keer terug in haar werk.”Het is een estafette van hoe ik van het ene project in het andere rol. Mijn grootste passie is gegroeid uit het idee dat je de werkelijkheid naar je eigen hand kan zetten. Dat je op een andere manier de realiteit kan zien en beleven en dat je er een beeld aan kan geven dat inspireert. Mijn liefde voor kunst is vooral gegroeid vanuit het vormgeven van verhalen en fotografie maar ik heb me gaandeweg bevrijd van één soort media of label en kan nu vrij bewegen in mijn eigen beeldende wereld. Het leven dat je leidt zorgt voor het werk dat je maakt. Zo ben ik bijvoorbeeld op kunstenaarsresidentie getrokken met mijn twee zoontjes en heb hieruit, als nieuw collectief, een performance en tentoonstelling laten groeien.”
Artur Eranosian
Volgens haar zijn er voornamelijk nog veel taboes over vrouwen in de kunstsector waardoor ze minder belicht worden. “Mensen zijn argwanend. Er wordt gekeken of vrouwen het wel volhouden, want ze krijgen kinderen en wat dan? Ze hebben het idee dat je inspiratie zou wegzijn als je kinderen baart. Ik heb kunst nochtans echt nodig om in de realiteit gelukkig én een goede moeder te kunnen zijn. Ik merk dat de laatste jaren ouderschap een thema is geworden en dat vrouwen in de kunst wel meer een stem krijgen. Het kon ook niet langer.”
Lees meer Marie Claire op: Martien Margiela maakt debuut als kunstenaar; Kunstenares Ellen Pil wil Vlaanderen en Wallonië verzoenen met nieuwe expo; Ontwerper Dirk Van Saene maakt debuut als keramiekkunstenaar
