De laatste keer dat één van onze auteurs die eer te beurt viel, was in 2005 met Kristien Hemmerechts. Het IWP is het oudste schrijversresidentieprogramma ter wereld en tevens het meest gerenommeerde. In het julinummer van Marie Claire België kon je een interview lezen met Fatena. Moest je het toen gemist hebben, kan je het nu nog eens opnieuw lezen.
Interview eerder verschenen in Marie Claire België – juli 2017
In haast feilloos Nederlands biedt ze koffie aan, van die sterke Arabische met kardemom. Op een schoteltje liggen dadels en chocola vredig naast elkaar, haast symbolisch voor de twee werelden waarin ze leeft en denkt. Fatena Al-Ghorra groeide op in een welstellende en ruimdenkende familie. Als enig meisje tussen negen broers, leerde ze snel haar mannetje te staan.
Na haar studies aan de islamitische universiteit begon ze te werken als nieuwsanker en schreef ze poëzie. Dat ging goed tot Hamas aan de macht kwam en hun religieuze overtuigingen de vrijheid van vrouwen sterk beknotten. De beweging hield niet van haar uitgesproken standpunten tegen hun regime, noch van haar gedichten.
Na het zoveelste dreigement om haar te vermoorden, besloot Fatena om te vluchten. Over land. Eerst naar Egypte en daarna naar Europa. De vlucht was een traumatische gebeurtenis en de herinneringen eraan rakelt ze liever niet op.
Had je een plan toen je vluchtte uit Egypte?
“Ik was van plan om naar Frankrijk te trekken, maar vrienden zeiden dat je in België eenvoudiger een verblijfsvergunning kon krijgen. Einde 2009 kwam ik hier aan. Ik was blut en leefde op straat in Brussel. Het weinige geld dat ik nog had, gebruikte ik om eten te kopen. Een onbekende Marokkaanse vrouw bood me een bed aan en zei dat ik naar het Commissariaat voor de Vluchtelingen moest gaan.”
“Ik was een verwend meisje, had een ellendige tocht achter de rug en plots moest ik in rijen staan, om gehoord te worden, om te eten… Die kleinerende ervaringen waren als voedsel voor mijn verbeelding en mijn geest. Sinds begin 2010 ben ik Belg. Dat wil niet zeggen dat ik ophoud Palestijnse te zijn, maar ik ben België veel verschuldigd. Ik vond hier immers veiligheid en vriendschap. En een thuis.”
Een thuis?
“Ik word hier gewaardeerd voor mijn talenten en kan een carrière uitbouwen. Ik had al een boek uitgebracht in Palestina en dankzij zebr’ART* gingen er deuren voor mij open. Zij organiseerden literaire avonden tijdens welke ik kon voorlezen.
Op een dag belde een medewerker mij op en raadde mij aan om deel te nemen aan de Hizjraprijs, een poëziewedstrijd voor Arabische auteurs in de Lage Landen. Ik stapte een internetcafé binnen en stuurde een gedicht in. Ik zat in New York toen de prijsuitreiking werd georganiseerd. Achteraf bleek dat ik gewonnen had! Ongelooflijk! Mijn gedicht verscheen vertaald in de krant. Dat was echt een nieuw begin.”
Je werd ook geadopteerd door Pen Vlaanderen**?
“Ja, Pen Vlaanderen heeft voor mij het verschil gemaakt. Ze zagen dat ik succesvolle lezingen gaf en besloten in 2014 mijn boek uit te geven. Ondertussen publiceerden ze al een tweede boek. Mensen hier waarderen me om wat ik doe: ik ben hier iemand die andere mensen kan raken, misschien zelfs hun manier van denken een beetje kan veranderen. Ik voel me hier vrij.”
Je bent zelf geen vluchtelinge meer?
“Nee. Ik vind het nog altijd ongelooflijk dat ik een nationaliteit heb. Het was de eerste keer in mijn leven dat ik als een burger erkend werd. Dat was een emotioneel moment. Wat een sensatie toen ik voor het eerst met een Belgisch paspoort kon rondreizen. Het was zo makkelijk: gewoon een visum en luchthaventaks betalen en je bent weg! Soms vergeten Belgen welke privileges ze hebben.”
Mis je je familie?
“Ik mis mijn ouders heel erg. Vooral mijn moeder, die ik de laatste acht jaar niet meer heb gezien. Met mijn Belgisch paspoort dacht ik dat het makkelijk zou zijn hen te bezoeken, maar dat viel tegen. Ik werd tegengehouden aan de grens omdat ik geen reisdocumenten voor Palestijnen bij me had. Na lang en hevig onderhandelen, viel het strenge verdict dat ik niet naar binnen mocht.”
“Gaza is één grote gevangenis. Ook al ben ik officieel Belgische, in de Arabische wereld zal ik altijd de toestemming moeten hebben van de Israëlische overheid om mijn geboortestreek terug te mogen betreden. Dat is hard. Het maakt dat ik altijd een Palestijnse zal zijn. Daarom sta ik ook op elke foto met Palestijnse klederdracht, gekend om haar kruisjessteek.”
Integreer je dit identiteitsthema in je poëzie?
“Misschien op een indirecte manier. Ik ben op zoek naar mezelf als mens in mijn poëzie. Ik mix poëzie niet met politiek: ze behoren niet tot elkaars domein. Dat is mijn mening.”
Vluchtelingenwerk Vlaanderen organiseert op 24 september de Refugeewalk, een wandeling van 40 kilometer ten voordele van mensen op de vlucht voor geweld, oorlog en vervolging. Registreren kan op www.refugeewalk.be.
*Zebr’ART is het platform voor gevluchte kunstenaars. Vluchtelingenwerk Vlaanderen speelt hierin een actieve rol om deze artiesten in contact te brengen met de culturele sector.
**Pen Vlaanderen bestaat al sinds 1927. Deze wereldwijde auteursvereniging ijvert voor vrije meningsuiting, vrede en internationale verstandhouding.
