Vandaag de dag is het homohuwelijk voor veel mensen geen issue meer, maar toen Magda Aelvoet, voormalig minister van Volksgezondheid voor Agalev (de voorloper van de Vlaamse partij Groen) het wetsvoorstel meer dan twintig jaar geleden op tafel legde, was niet iedereen even enthousiast. Zo bracht de Raad van State een negatief advies uit omdat “de situatie van een homokoppel fundamenteel verschillend is van die van een heterokoppel; zij kunnen namelijk geen kinderen krijgen en het huwelijk is bedoeld om stabiliteit te geven aan kinderen.”
Na flink wat ellebogenwerk stelde ons land het huwelijk in 2003 toch open voor mensen van hetzelfde geslacht. België werd zo na Nederland het tweede land ter wereld om het homohuwelijk te legaliseren.
Eerste homohuwelijk
“Het feit dat het niet ging om iets dat naast het huwelijk bestaat maar om één en dezelfde rechtsvorm, gelijke rechten dus, was echt een heel grote stap vooruit”, zegt Eef Heylighen, woordvoerster van belangenvereniging çavaria. Op 6 juni 2003 werd het eerste Belgische huwelijk tussen twee mensen van hetzelfde geslacht voltrokken, tussen Marion en haar verloofde Christel in het Antwerpse Kapellen. Ze waren al zestien jaar samen en wisten niet dat ze een primeur beet hadden.
“Het zorgde echt voor een verandering in de klassieke wetgeving rond het huwelijk. In de eerste plaats was het vooral belangrijk dat hetero en homokoppels dezelfde rechten kregen”, vertelt Marian Lens, een van de oprichters van het Regenbooghuis in Brussel.
Homokoppels konden eindelijk trouwen, maar kinderen adopteren was nog geen optie. Dat veranderde in 2006. Op 20 april van dat jaar werd de wet daarvoor goedgekeurd. In 2021 trouwden 1087 koppels van hetzelfde geslacht. Daarvan waren 575 huwelijken tussen twee vrouwen en 512 tussen twee mannen. 644 huwelijken vonden plaats in het Vlaams Gewest, 289 in het Waals Gewest en 118 in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Opmerkelijk: in Brussel trouwden bijna dubbel zoveel mannen als vrouwen.
Niet gelijk
De wetgeving over het homohuwelijk is als vanzelfsprekend een belangrijke stap in de goede richting, maar in de praktijk zijn we niet waar we moeten zijn. Zo bleek uit een recent onderzoek van de UZ Gent en Transgender Infopunt dat één op drie LGBTI+-personen de voorbije twee jaar te maken had met een vorm van fysiek geweld. Daarbij ging het om trek- en duwwerk, over bekogeld worden met voorwerpen, tot wurging in enkele gevallen. Meer dan negen op de tien ondervraagden maakten een vorm van verbaal of psychisch geweld mee. Ruim de helft ondervond seksueel geweld.
“Er is al veel vooruitgang, maar er wordt nog te vaak de man-vrouwopdeling gemaakt en heterokoppels zijn de overheersende norm. LGBTI+-personen vallen daarbuiten en blijven daarom ‘anders’. Dat beeld uit zich in verschillende vormen van geweld, zoals blijkt uit dit onderzoek”, aldus de woordvoerster van çavaria.
“Een wet kan je relatief makkelijk en snel veranderen, een mentaliteit heeft meer tijd nodig om zich aan te passen. Kinderen worden opgevoed op een vrij conventionele manier. De sociale omgeving heeft tijd nodig om zich aan te passen en daardoor komt geweld tegenover LGBTI+-personen nog voor”, zegt Marian Lens van het Regenbooghuis.
Rainbow Index
Ondanks deze cijfers, staat België op de derde plaats in de zogenaamde Rainbow Index. Deze lijst rankt landen op basis van wetgeving en overheidsbeleid m.b.t. seksuele oriëntatie, genderidentiteit en seksekenmerken. Hoe hoger op de index, hoe beter. Ons land stond lang op de tweede plaats, maar sinds vorig jaar moeten we tevreden zijn met brons. Enkel Denemarken en Malta doen beter. De cijfers worden bepaald door zes criteria: gelijkheid en discriminatie, familiale mogelijkheden, haat en agressie, wettelijke erkenning, publieke mogelijkheden, bescherming en asiel.
Doordat in België de rechten voor LGBTI+-personen op papier voortreffelijk zijn, staan we relatief hoog op de rangschikking, legt Eef Heylighen uit. “België doet het erg goed op wettelijk vlak, daaraan danken we onze hoge score. We verliezen punten op vlak van de aanpak van haatspraak en haatmisdrijven; en gelijkheid en discriminatie. En onze positie is al een aantal jaren ongeveer hetzelfde, waardoor we dreigen niet meer vooruit te gaan. We zijn benieuwd naar de score van dit jaar.”
De toekomst
“België moet meer inzetten op informeren en sensibiliseren, maar ook bijvoorbeeld op opleidingen in het onderwijs en een specifiek welzijnsbeleid”, vindt de woordvoerster van çavaria. “Ook op de werkvloer is er nood aan een specifieke aanpak die ervoor zorgt dat iedereen kan werken onder veilige omstandigheden. Een ander werkpunt is het beschermen van alle families, want er zijn verschillende soorten. We hebben het dan over draagmoederschap, mee-ouders, adoptie, polyamoureuze relaties…”, aldus Eef Heylighen.
Haar Franstalige collega Marian gaat akkoord. “Ik steun initiatieven als de regenboogzebrapaden heel erg. We onderschatten de impact van zo’n op het eerste gezicht oppervlakkige maatregelen soms, maar we merken dat ze voor kinderen en jongeren al vanzelfsprekend zijn, en dat is juist het doel. Natuurlijk zal de situatie van hetero- en homokoppels ooit gelijk zijn, maar dat heeft tijd nodig. In de 19de eeuw hadden vrouwen amper rechten. Ze mochten niet studeren of stemmen. Dat kunnen we ons nu ook niet meer voorstellen”, aldus Marian Lens.
“Ik zie de toekomst vooral positief in. Bij mijn oudste kinderen van 16 en 17 merk ik dat die generatie veel meer op en-minded en inclu sief is. We komen sowieso al van ver. Zolang we niet blijven stilstaan en aandacht blijven hebben voor discriminatie en onze eigen blinde vlekken, zijn we goed op weg”, sluit Eef Heylighen af.
Vond je dit interessant? Lees dan ook: Staan heteroseksuele vrouwen meer open voor homoseksuele relaties?, Foto van Jacquemus opent debat over homofobie & Drag als zelfexpressie en kunstvorm.
