De scène speelt zich af bij Meta Platforms (beter bekend als Facebook). Sheryl Sandberg, de nr. 2 van het bedrijf, staat een honderdtal werknemers te woord. Aan het einde van haar speech waarschuwt ze dat ze nog maar op twee vragen zal antwoorden. Wat er nadien gebeurt, vertelde ze tijdens een TED Women Talk in 2010. “Een paar uur later kwam er een jonge, vrouwelijke werkneemster van het bedrijf naar me toe en zei: ‘vandaag heb ik geleerd dat ik mijn hand best opgestoken hou’. Waarom? ‘Omdat toen je aankondigde dat je nog maar twee vragen ging beantwoorden, alle vrouwen hun hand weer naar beneden deden. De mannen drongen gewoon aan. En jij bent hun vragen blijven beantwoorden.” Conclusie? Vrouwen volgen te veel de regels, zetten te snel een stap terug. En dat gebeurt in elk bedrijf, overal ter wereld.
Het goede-leerling-syndroom
Sommigen beweren, met studies om het te staven, dat die terughoudendheid stamt uit de opvoeding die meisjes krijgen. Nog te vaak worden ze grootgebracht met het idee dat het niet de bedoeling is dat ze zichzelf op de voorgrond plaatsen. “Wees lief en voorbeeldig”, is het motto dat ze meekrijgen. In hun studiekeuze, en later op de arbeidsmarkt, worden meisjes doorgaans gestuurd richting de typische vrouwelijke beroepen, die vaak nog het minst goed betaald zijn. Zou het niet beter zijn om meisjes vanaf een jonge leeftijd een ambiteuzere instelling mee te geven?
59% van de vrouwen die Marie Claire een tijdje geleden via de online Think Tank-enquête aan de tand voelde, gaf aan haar job niet zelf gekozen te hebben, maar er eerder in beland te zijn omwille van omstandigheden. 39% koos een beroep op basis van de tijd die nodig was om voor de kinderen te zorgen. De familie voorop dus, net zoals in de jaren 50. 13%, ten slotte, liet een droomjob schieten omdat de professionele wereld daarvan niet aansloot bij hun privésfeer. Ze vreesden tekort te schieten omdat ze de sociale regels niet kenden en niet beschikten over het juiste (uitgebreide) netwerk. Autocensuur uit zelfgeprojecteerde minderwaardigheid.
Zelfbeeld vrouwen
Aan dat zelfbeeld is duidelijk nog wat werk. Zelfs aan de prestigieuse Franse universiteit ParisDauphine onderschatten meisjes zichzelf. Ketty Lecardonnel, een experte in veranderingsmanagement bij Orange consulting, onderwijst er onder andere Personal Branding, de technieken die je moet kennen om jezelf op de juiste wijze in de verf te zetten op sociale media.
“Tijdens de eerste les vraag ik altijd aan de leerlingen om op te schrijven welk salaris ze van plan zijn te vragen voor hun eerste baan. De genoteerde bedragen blijken tot 10.000 euro te verschillen tussen jongens en meisjes.” “Vrouwen moeten leren om het bedrijfsleven te zien als een speelterrein”, aldus business coach Sophie Muffang. “Ze moeten leren om uit die hoek te komen en te kijken naar de strategieën die mannen gebruiken. Zij zijn het gewend om te winnen én te verliezen. Net als een voetbalmatch, zien ze het bedrijfsleven als een wedstrijd waarin je bij voorkeur je beste beentje voorzet. Krijgen ze een njet op een vraag rond promotie of loonsverhoging? Dan gaan ze niet bij de pakken neerzitten, maar proberen ze het later gewoon nog eens opnieuw.”
Een muur van ongrip
De dertigjarige Margaux werkt sinds vier jaar als consulente en is verantwoordelijk voor de audiovisuele projecten van een communicatiebureau. Ze is aangenomen zonder dat ze durfde onderhandelen over haar loon (omdat ze op dat moment werkloos was) en heeft genoegen genomen met wat haar werd aangeboden. “Een jaar later, toen ik om loonsverhoging vroeg, antwoordde mijn baas: ‘waarom zou ik je loonsopslag geven?’. Ik was stomverbaasd. Naïef als ik was, hoopte ik dat hij positief zou antwoorden als blijk van waardering voor mijn productiviteit en de kwaliteit van mijn werk. Als een goede leerling die hoopt op erkenning van de leerkracht.”
Sindsdien vraag Margaux niks meer. Er zitten veel vrouwen in het schuitje van Margaux. Vrouwen die hopen op erkenning en opslag botsen op een muur, een van onwetendheid, van onbegrip, van seksisme misschien, maar niet noodzakelijk. “Ik ben het perfecte voorbeeld van een vrouw die nooit aan zelfcensuur heeft gedaan”, verkondigt Sandrine M., 51 jaar, al 28 jaar werknemer bij een bank en tevens afgevaardigde van de Confédération Générale du Travail, de grootste vakbondsfederatie van Frankrijk. Niet direct een vrouw die op haar mond gevallen is, kortom.
En toch wordt Sandrine al jaren minder betaald dan haar mannelijke collega’s voor hetzelfde werk. Ook werd ze op een zijspoor gezet omdat ze op woensdag graag thuis is met haar kinderen, en dat ondanks positieve evaluaties van haar directe oversten. “Het is niet alsof ik niet naar opslag gevraagd heb. Ik heb zelf mijn handtekening gezet onder een gelijkheidsakkoord van mannen en vrouwen als vakbondsafgevaardigde!” Dus, op een dag, na 15 jaar stilzwijgen, heeft Sandrine een advocaat onder de arm genomen. Het Hof van Beroep heeft haar gelijk gegeven in oktober. Resultaat: een maandelijkse loonsopslag van 800 euro en haar werkgever werd veroordeeld tot een uitbetaling van 40.000 euro aan achterstallig loon.
Perfectie als basisvoorwaarde
In zijn boek De eeuw van de vrouw stelt Alexander De Croo voor om de bonus van de CEO mee te laten afhangen van de diversiteit van het directiecomité. Zonder vrouwen aan de top wordt een bewustwording, en daaruit voortvloeiende mentaliteitsverandering, onwaarschijnlijk. Waarom stromen vrouwen niet door naar die topfuncties? Deels omdat ze minder risico’s durven nemen dat hun mannelijke collega’s. “Vrouwen solliciteren vaak pas op een functie als ze 80% van de gevraagde competenties ook daadwerkelijk kunnen voorleggen”, aldus Valérie Gauthier, businesscoach en professor verbonden aan de gerenommeerde Ecole des Hautes Etudes Commerciales de Paris.
“Mannen hebben die terughoudendheid niet. Kunnen ze 50% van de gevraagde competenties afvinken, dan gaan ze ervoor.” Vrouwen, daarentegen, willen perfect zijn alvorens hun kans te wagen. Wie vrouwen echter aanzet om hun plaats op te eisen in het bedrijfsleven, benadrukt ook dat ze zelf verantwoordelijk zijn voor hun achteruitgang in diverse professionele situaties.
Zelfcensuur
“In veel organisaties lijkt zelfcensuur een verplichte voorwaarde als je niet de laan uitgestuurd wilt worden of op een zijspoor wilt belanden”, bemerkt Valérie Gauthier. Met stip op kop bij de vrouwen die de teugels het strakst aanspannen: de alleenstaande moeders, de gescheiden mama’s en de 45-plussers; vrouwen die vrezen hun job te verliezen, vooral als ze werken in een sector die onder druk staat en niet beschikken over specifieke kerntalenten.
Wie bang is om haar baas boos te maken, kiest noodgedwongen voor stilzwijgen, ook al is de vraag naar erkenning groot. De 35-jarige Aurélie heeft zichzelf nooit ingehouden. Ze heeft zo’n beetje alle beroepen uitgeoefend. Ze was achtereenvolgens zelfstandig kapster, makelaar, werfleider, styliste (eerst op zelfstandige basis, later voor een modehuis). Via een gesubsidieerde opleiding leerde ze programmeren, een zeer gewild talent in een steeds digitaler wordende wereld.
“Hoe ik van luxemode de overstap maakte naar webontwikkeling? Ik keek graag naar programma’s over de jobs van de toekomst. Daarin kwam telkens weer ter sprake dat het aantal vacatures in IT bleef groeien en dat er een schromend tekort was aan vrouwen. Dus dacht ik: waarom niet?” En ze heeft gelijk. Slechts 31% van de werknemers in de IT-sector is vrouw. Na een opleiding van negen weken heeft ze haar digitaal project voorgesteld aan bazen van start-ups. Eén daarvan heeft haar direct aangenomen. “Mijn ouders hadden dezelfde aspiraties voor hun dochters als voor hun zonen. Ons familiaal motto was dan ook: ‘als je het wilt, mag het, dus ga ervoor’.” Het perfecte tegengif voor zelfcensuur.
Vond je dit interessant? Lees dan ook: Hoe werk je productief thuis?, Vrouwen passen nog steeds vaker hun loopbaan aan dan mannen en Loonkloof tussen mannen en vrouwen daalt bijzonder traag.
