In vele gevallen kleven we op symptomen als vergeetachtigheid of geheugenverlies de stempel ‘dementie’. Wat het effectief inhoudt daar kunnen we niet vaak op antwoorden. “Dementie is een verzamelnaam van aandoeningen waarbij er een verandering is van de cognitieve vermogens. Die vermogens zijn heel breed, zoals het geheugen, de aandacht of het concentratievermogen. Als je op één of meer van die domeinen achteruitgang hebt en dat ook een invloed heeft op je dagelijkse functioneren, dan spreken we van dementie”, zegt Jos Tournoy.
Dementie als brede paraplu
Dementie vaststellen, gebeurt niet op dezelfde manier als het simpelweg vaststellen van een te hoge bloeddruk of cholesterol. Er is tijd en voldoende uitgebreide observatie voor nodig. Met als reden dat dementie door verschillende ziektes veroorzaakt kan worden. De meest voorkomende zijn onder meer de ziekte van Alzheimer, Vasculaire dementie, Frontotemporale dementie en Lewy body dementie. “Elke set van aandoeningen presenteert zich met andere symptomen en problematieken. Uiteraard zijn er ook gemeenschappelijke symptomen zoals geheugenklachten of chaos in planning. Daarom is het belangrijk om bij beginnende vormen van dementie uit te zoeken welke symptomen iemand exact heeft.”
Enkele manifesterende symptomen voor één van deze ziektes zijn vergetelheid van recente gebeurtenissen, moeite hebben om dagdagelijkse bezigheden te voltooien, gedragsveranderingen, minder besef van normen en waarden, hallucinaties of waangedachten, etc. Wat vervolgens een belangrijke risicofactor is voor het ontwikkelen van dementie, is gehoorverlies. Een belangrijk symptoom om in de gaten te houden.
Lees ook: Een levensstijl met plantaardige voeding blijkt gunstig in coronatijden;
Langzame aandoening
Voor velen komt de diagnose van dementie als een klap binnen. Jos Tournoy is zich ervan bewust dat het stigma en de onwetendheid errond hier een grote aanleiding voor zijn. Hij beaamt dat dementie een moeilijke ziekte kan zijn of worden, maar benadrukt ook dat dat niet altijd de realiteit is. “Dementie is in de meeste gevallen een langzame aandoening. Bij Alzheimer gaat hier soms 8 à 9 jaar of langer over. Belangrijk is vooral om met vroegtijdige symptomen naar de huisarts te gaan zodat er op tijd op noden ingespeeld kan worden en de levenskwaliteit bewaard kan blijven. We zien nog altijd mensen op spoedgevallen binnenkomen die al jarenlang symptomen vertonen, maar pas in late stadia binnengebracht worden omdat ze ’s nachts buiten hun bewustzijn op straat lopen. Bij sommigen kent de ziekte ook soms een wat onverwachte positieve evolutie, zoals wanneer iemand met een moeilijke persoonlijkheid, door de ziekte een aangenamer persoon in omgang wordt.” Dokter Tournoy heeft helemaal niet de intentie om de aandoening te verbloemen, maar één ding is zeker: nuance is nodig.
Kortsluiting in de hersenen als oorzaak
Op een bepaald moment kan samenwonen met een persoon met dementie heel moeilijk worden. Voornamelijk wanneer nachtelijke onrust of agressief gedrag manifesteren. Dat laatste gebeurt niet vaak, toch niet wat betreft fysieke agressie, maar kan wel. Alle symptomen spruiten voort vanuit een stukje kortsluiting in de hersenen. De persoon in kwestie kan dus ook niet verklaren waarom hij of zij dit gedrag stelt. Medicatie kan helpen, maar enkel om het gedrag te verzachten of temperen. Al klinkt de basisregel: “grijp niet meteen naar medicatie, observeer eerst het gedrag en kijk of een aanpak zonder medicatie mogelijk is”. Dat gedrag kan intens variëren – zowel in aard van de symptomen als in tijd – van een motorische onrust, agressie of het hebben van een abnormaal eetpatroon. Denk bijvoorbeeld aan het nachtelijk op zoek gaan naar zoetigheden.
Lees ook: Nieuwe campagne richt zich voor het eerst op plegers van familiaal geweld.
Triggers als oorzaak
Daarna stellen mantelzorgers zich best ook de volgende vraag: is er een bepaalde trigger die we terug zien komen? “De trigger heeft vaak te maken met een bepaalde nood, zoals een droge mond of pijn, die omwille van de cognitieve achteruitgang niet normaal geuit kan worden. Hierdoor kan roepgedrag ontstaan. Het is belangrijk om oog te hebben voor die triggers, zodat we weten of die een bepaald gedrag uitlokken.”
Een trigger kan een bepaalde nood zijn, maar kan ook iets anders omvatten. Denk maar aan prikkels zoals luide muziek of veel bezoek over de vloer krijgen. Tot slot is het geven van medicatie ter behandeling van de ziekte zelf aangeraden in sommige gevallen. Al is er momenteel enkel medicatie geregistreerd voor de ziekte van Alzheimer en werkt deze enkel symptomatisch. “Er is een langere stabiele fase met medicatie dan zonder, al gaat het de geheugenklachten niet doen verdwijnen.” Vorige maand werd in de USA voor het eerst een therapie voor de ziekte van Alzheimer goedgekeurd. Dat biedt hoop voor de toekomst, al is er nog een lange weg af te leggen.
Unsplash
Omgaan met dementie
Om personen met dementie te helpen en hen het leven zo aangenaam mogelijk te maken, is het aangeraden om niet met hen in discussie te gaan. “Je mag hen niet proberen overtuigen van het omgekeerde. Een bepaalde gedachtengang is er en die mensen blijven daarvan overtuigd. Het komt er op neer om hen af te leiden naar een ander onderwerp in de plaats van in discussie te gaan en om zelfs een stuk mee te gaan in de emotie die ze op dat moment ervaren.” Er zijn verder ook verschillende technieken waarmee je een persoon met dementie kan helpen. Eentje hiervan is reminiscentie. “Dat betekent een stukje mee terugvoeren naar de leeftijd van vroeger. In sommige woonzorgcentra heb je ruimtes met daarin spullen van toen ze kind of volwassen waren.”
Al kan reminiscentie ook het tonen van boeken of videofragmenten inhouden. Het is belangrijk om iemand zijn geest actief te houden waarvoor cognitieve stimulatie en training een goede manier is. Woordspelletjes, memory games, een babbel slaan, kaarten leggen, muziek spelen, zijn hier allemaal geschikt voor. “Het komt erop neer om te kijken naar wat iemand graag doet en hoe we die geest op die manier actief kunnen houden.”
Wees alert voor verandering
Verder zijn beweging en voeding ook een belangrijk element om iemands brein zo gezond mogelijk te houden. “Elke dag 20 à 30 minuten actief zijn, waarbij er zelfs zweet optreedt, beschermt zowel hart- en bloedvaten als het brein”. Wat betreft gezonde voeding is een Mediterraans dieet met beperking van rood vlees, 1 à 2 keer vis per week, veel groenten, fruit en noten aangeraden in de preventie van dementie. Niet enkel mantelzorgers hebben baat bij het vroegtijdig detecteren van dementie, ook voor jou en je familie werpt dit vruchten af. Iedereen dient alert te zijn voor verandering. Zowel bij jezelf als bij mensen in je omgeving. Of het nu kleine of grote veranderingen zijn, steek het niet enkel op de leeftijd maar trek tijdig aan de alarmbel zodat de detectie van dementie zo vlug mogelijk plaatsvindt.
Lees meer Marie Claire op: Gids voor psoriasis moet taboes rond de ziekte bespreekbaar maken.
