Voor haar verjaardag deed Louise zichzelf eindelijk hét paar Louboutin-schoenen cadeau. Ze droomde er al van sinds die dag in 2013 toen ze op de markt kwamen: “Ik kocht de So Kates – de legendarische pumps als hommage aan Kate Moss – waar ik vreselijk zere voeten en pijn in mijn rug van krijg, maar ze zijn wél het toppunt van sexappeal”, lacht de literair agent van vijfendertig. En de ontwerper zelf zal haar niet tegenspreken. In een interview uit 2020 aan AFP, wees Christian Louboutin erop dat hij tijdens het ontwerpen niet aan comfort denkt. “Er bestaat geen enkele schoen met een hak van twaalf centimeter die goed zit (…), maar de mensen komen niet naar mij omdat ze een paar pantoffels willen!” Tien jaar eerder vertelde hij al aan The New Yorker dat hij een hekel heeft aan het begrip comfort. Mochten er nog mensen bestaan die denken dat je níét hoeft te lijden om mooi te zijn, dan pepert hij hen die boodschap nóg eens goed in…
En hun perceptie van het vrouwenlichaam heeft uiteraard een diepgaande invloed. “De verklaringen van Christian Louboutin symboliseren perfect het fantasiebeeld dat mannen van vrouwen hebben. Hun eigen definitie van wat sexy is en wat niet, blijft sterk verankerd in de collectieve verbeelding. De ongelijkheid binnen de mode-industrie – voornamelijk bij de grote luxemerken – helpt niet om uit dit keurslijf los te breken. Het cliché van de droomvrouw met uitvergrote eigenschappen blijft zich opwerpen als rolmodel, hoewel het de realiteit niet weergeeft”, verklaart deze overtuigde feministe.
Lees ook: Wat is EMS training, een alternatieve manier voor sporten?
Droomkleding door mannen
Haar vaststelling: waar mannen ‘droomkleding’ ontwerpen, bedenken vrouwen ‘draagbare kleding’. “Denk maar aan Diane Von Fürstenberg, een grote dame binnen de Belgische mode, die in 1974 een visionair idee had: ze ontwierp een jurk die tegelijk vrouwelijk én comfortabel was! De beroemde wikkeljurk past zich aan: je knoopt hem losser als je wat bent aangekomen, hij zit je niet in de weg, je rolt hem op en stopt hem in je koffer zonder dat hij kreukt… De wrap dress is hét symbool van vrouwenmode die door een vrouw is ontworpen en bedacht. De jurk betekende een revolutie in het dagelijkse leven van heel wat vrouwen, met een verkoop van 15 miljoen exemplaren! Daar ligt het fundamentele verschil: een vrouw die voor een vrouw ontwerpt, is zich bewust van haar verplichtingen, behoeften en verwachtingen. Ze begrijpt de persoon die ze kleedt”, vertelt Béa Ercolini enthousiast.
Velen hekelen de fameuze male gaze: de alomtegenwoordige mannelijke blik die niet alleen de mode regeert, maar net zo goed de cinema, literatuur en kunst. Het begrip werd in 1975 geïntroduceerd door de Britse regisseur Laura Mulvey, een actieve feministe. Het verwijst naar de manier waarop de blik van mannen zich het vrouwenlichaam toe-eigent, wanneer de camera blijft hangen bij de benen, billen of borsten van een actrice – als een soort van seksobject dat aan mannenogen wordt aangeboden.
Didier Vervaeren, ontwerper, designer en docent aan La Cambre ModeAccessoires, is niet verbaasd dat er over het thema wordt gediscussieerd: “Dat witte mannen nog altijd veruit de meeste functies als artistiek directeur bekleden bij grote luxemerken, verwondert me totaal niet. Ik wil niet beweren dat het een evidentie is, maar eerlijk gezegd zit dat nog altijd diep verankerd in de modecultuur. Ook nu nog blijft de mode grotendeels het droombeeld van mannelijke ont- werpers, hoewel er verschillende universums en een zekere diversiteit bestaan. Mannen zijn de bezielers en ze hebben bij de grote modehuizen het monopolie op stijl. Maar uiteraard zou deze visie veranderen als meer vrouwen die functies invulden”, verklaart Vervaeren.
Nijpend tekort aan female gaze
En de actualiteit lijkt de vinger op een nijpend tekort aan female gaze in de mode-industrie te leggen. “Op 30 januari jl. benoemde Moschino Adrian Appiolaza tot nieuwe creatief directeur, als opvolger voor Davide Renne, die in november onverwachts overleed. Wéér werd er niet voor een vrouwelijke blik gekozen, terwijl dat echt een toegevoegde waarde had kunnen hebben”, vindt Didier Vervaeren, die steeds meer doordrongen raakt van het belang van de female gaze in de mode. Hij merkt immers dat de opkomende generatie zich vragen stelt: “Mijn studenten, vooral de meisjes, sluiten volledig aan bij een diepgaande maatschappelijke reflectie ten aanzien van kleding. Je kleden is een politieke daad, en die bewustwording biedt mooie kansen voor profielen die buiten de gebaande paden durven treden, die mode anders beleven en er anders over denken. Het concept geslacht, de relatie met het lichaam, de dictaten stelt de huidige generatie in vraag…
Op termijn zal de mode niet meer alleen het resultaat zijn van een mannenbrein, en ik kijk uit naar de komst van vrouwen, zoals Maria Grazia Chiuri bij Dior (Toen ze de slogan ‘We Should All Be Feminists’ op T-shirts overnam, maakte dat veel buzz, nvdr), die erin is geslaagd om zich de regels en het patrimonium van het logo toe te eigenen, terwijl ze er toch haar eigen bijzondere visie in heeft gelegd. Een ware revolutie voor het modehuis uit 1947 dat sindsdien vrouwen kleedt zonder dat ook maar één van hen er een beslissende functie had bekleed. De evolutie gaat traag, maar die benoeming zorgt bijvoorbeeld voor een nieuwe feministische dynamiek in het uiterst exclusieve wereldje van de luxemode-industrie”, zegt de ontwerper.
Feministische beweging
Ook Maria Grazia Chiuri benadrukt sterk het belang van de erkenning van de female gaze in de mode: “Een van de redenen waarom de feministische beweging de mode vaak scheef heeft bekeken – wat leidde tot enkele misverstanden – is dat de meeste creaties voor vrouwen worden bedacht door mannen. Het staat buiten kijf dat een vrouw die voor haar ‘eigen soort’ ontwerpt, zich volledig bewust is van de vereisten, problemen en verwachtingen van elk van hen. Als ik mezelf kleed, vertegenwoordig ik mijn eigen visie op mode, maar als ik voor andere vrouwen ontwerp, luister ik naar hen.”
Dit bericht op Instagram bekijken
Dat luisterend oor is gerechtvaardigd, en het zou een minder stereotype modevisie toelaten die werkelijk is bedacht door én voor vrouwen. Nu is dat nog een kleine minderheid, ondanks enkele stapjes vooruit. Momenteel zijn alle directeurs van de wereldwijde luxegroep Kering witte mannen. Buiten die groep geldt dat ook: bij de dertig grootste luxemerken van de Vogue Business Index worden op dit moment acht van de drieëndertig functies als artistiek directeur uitgeoefend door een vrouw, waaronder Maria Grazia Chiuri (Dior), Virginie Viard (Chanel) en Miuccia Prada (Prada en Miu Miu).
Ongelijkheid
Slechts twee mannen van kleur hebben tevens deze functie: Pharrell Williams bij Louis Vuitton Homme en Maximilian Davis bij Ferragamo. Als je weet dat de mode een mooie barometer voor de maatschappij is, die boekdelen spreekt over de wereld waarin we leven, blijkt het glazen plafond nog lang niet uitgebannen. “De ongelijkheid in deze glamourindustrie is verontrustend. Maar tegenstrijdig genoeg lijkt het alsof heel wat klanten zich daarin terugvinden. De grote merken worden niet bepaald geboycot en de groeicijfers bewijzen dat de artistiek directeurs verstandig gekozen worden. Het klopt dat heel wat mannen vrouwen vaak ‘objectificeren’, terwijl vrouwelijke ontwerpers vaker ‘persoonlijk’ over hen denken. Maar de mode beperkt zich niet tot die grote merken, zij zijn maar de top van de ijsberg! In tal van studio’s zie je een gemengder plaatje, met vrouwen en mannen die veranderingen teweegbrengen, vooral dankzij de nieuwe generaties die zich bevrijden van de dictaten en andere waarden hebben.
Daarbij zijn ze duidelijk veeleer spelers met betrekking tot de veranderingen dan toeschouwers”, constateert Didier Vervaeren. En Béa Ercolini wijst een indicator aan die niet misleidt: schoenen. “Nooit zijn platte schoenen jaar na jaar zo populair geweest, en dat is niet alleen aan de sneakerrevolutie te danken. Sneakers zijn het ultieme bewijs dat je chic, elegant en vrouwelijk kan zijn zonder hoge hakken. Vrouwen durven hun eigen definitie van stijl uit te vinden, de idee van de vrouw als object is dus tanende. De female gaze in de mode, de cinema en andere sectoren toont dat uitsluitend door mannenogen leven echt een bekrompen idee wordt. Hopelijk komt hier nog meer bewustzijn rond.”
Louise blijft echter vastbesloten om van haar Louboutins te genieten. “Het kan misschien een seksistisch ontwerp zijn, maar ik speel het spel mee: door mannen te behagen kan ik mezelf behagen, toch?” Voer voor debat…
