In Serra de Mantiqueira in het zuidoosten van Brazilië zie je bananenplanten, palmbomen en koffiestruiken, zo ver het oog reikt. De streek is befaamd voor zijn ultrakwalitatieve koffie. De producenten ervan kapen vaak alle prijzen weg in internationale wedstrijden. De lokale koffieboeren krijgen de steun van Fairtrade dat hier al sinds 1998 actief is. ‘Samen staan we sterker’ is het basisprincipe. Daarom werken ze met organisaties, nooit met individuele boeren. In Serra de Mantiqueira is dat de coöperatie Ascarive. “We verenigen 117 producenten, waarvan er elf geleid worden door vrouwen”, zegt Ascarive-manager Maria Paula Rocha. “We steunen de boeren op financieel, logistiek en technisch gebied. Maar we geven hun ook emotionele support, moed en kracht.”
Lees ook: Staan heteroseksuele vrouwen meer open voor homoseksuele relaties?
Voor het Fairtradesysteem waren de lokale producenten – vaak familiebedrijven – te klein om zelf hun koffie te exporteren. Nu ze samenwerken, staan ze sterker om te onderhandelen: de boeren krijgen een stabielere en hogere prijs voor hun oogst én toegang tot de wereldmarkt. Zo kunnen ze nu leven van hun werk. “Dankzij Fairtrade liggen onze koffiebonen in de rekken van supermarkten over de hele wereld”, zegt Maria Paula. “In België koopt o.a. Delhaize bij onze coöperatie koffie voor het gamma Latitude 28. Met een eerlijke prijs voor de bonen investeren kleine boeren in hun toekomst. Hoe ze hun werk organiseren, kiezen ze zelf. Als de boeren het keurmerk van Fairtrade willen, moeten ze aan internationale voorwaarden voldoen: duurzame productie, milieuvriendelijke teelt en respect voor arbeidsrechten.”
Speciale samenwerkingen
Twaalf jaar geleden ging Maria Paula’s vader Paulo, na een carrière als metselaar, aan de slag als koffieboer, met de hulp van Fairtrade. Hij volgde opleidingen over agricultuur en duurzaamheid. Zijn onderneming groeide uit tot een succes. “We zijn speciale mensen die speciale koffie maken voor speciale mensen”, klinkt het. Paulo heeft geluk: zijn echtgenote, drie dochters en kleinkinderen werken mee in het bedrijf. Vaak is het anders. “Jongeren trekken almaar meer naar grote steden om te studeren en te werken”, zegt Maria Paula. “Er zijn vaak geen opvolgers die het werk willen verderzetten. Ook de klimaatverandering is een uitdaging. Het blijft langer droog, de regen valt buiten het seizoen. Die onvoorspelbaarheid zorgt voor stress: de kwaliteit van de bonen vermindert en we verliezen een deel van de oogst.” De boeren zoeken met Fairtrade naar oplossingen. Ze telen nieuwe koffieplanten die beter bestand zijn tegen de veranderende weersomstandigheden. Fairtrade biedt voorschotten aan zonder interest.
Van depressie naar passie
Opvallend in de koffiesector is dat vrouwen een belangrijk deel van het werk op zich nemen. Maar het zijn vaak mannen die de inkomsten ontvangen. Voor veel vrouwen in de regio is het leven van Luciane Santos Mota de gedroomde inspiratie. Luciane trouwde op haar 19de maar werd fysiek en mentaal mishandeld door haar echtgenoot. Na vier jaar verliet ze hem. “Met het weinige dat ik had, bouwde ik een huisje met een kleine badkamer, keuken en woonkamer in de achtertuin van mijn ouders. Ondanks een zware depressie ging ik aan het werk als plukker op een koffieplantage.” Haar grote geluk: de ontmoeting met Wilson, Lucianes eerste liefje. De liefde wakkerde weer aan. “We trouwden en begonnen met het telen en verkopen van biogroenten, op een stukje grond dat Wilson erfde van zijn grootmoeder. In 2013 besloten we te focussen op koffie, een passie die ik meekreeg van mijn ouders, ook plukkers.” Vandaag is het Luciane die de belangrijke beslissingen neemt met de volle steun van haar echtgenoot. “Nochtans is de realiteit hard: het machisme, de klimaatverandering en vooral de intense arbeid. Koffie vergt veel werk. Maar we zijn dankbaar : de aarde geeft altijd terug wat je erin steekt.”
Lees ook: Feiten en fabels over sporten: zo optimaliseer je je routine
