Toen we in de jaren negentig stilaan het kostwinnersmodel ruilden voor het tweeverdienersmodel, waarbij man én vrouw centen in het huishouden brachten, vergaten we het onbetaalde en onzichtbare werk binnen onze vier muren te herverdelen. De reden is simpel: vrouwen hadden nog vaak hun thuisblijvende, zorgende moeders en grootmoeders voor ogen en ze begonnen te poetsen, wassen, plassen, koken, opruimen en verder hobby’s en etentjes organiseren, cadeautjes en activiteiten bedenken, schoolvervoer regelen – vul maar aan.
Dat geeft geen rust in het hoofd. Bovendien is de uitvoering ervan tijdrovend, vaak repetitief en bovenal onbetaald. Ze bleven achter met minstens een ondergewaardeerd gevoel. Toch moet dat volgens sociologe Riet Ory niet per se zo ervaren worden. Samen met Eva Brumagne schreef ze het boek Het is hier geen hotel! Hoe je samen het huishouden aanpakt. “Aan die taken denken en ze uitvoeren, dat komt inderdaad met een fontein aan emoties. Maar vergeet niet dat we dan onze menselijkheid en liefde voor onze naasten tonen. Een huis is voor vele ouders een plek om rust te vinden. Vaak ga je het huishouden doen om je hoofd te ordenen. Dus het kan ook heel liefdevol en heilzaam zijn. Het wordt een bron van frustratie en uitputting, wanneer we te weinig tijd hebben en we het alleen moeten doen. Dat geeft stress.
“We moeten elkaar als evenwaardig beschouwen”
Omdat onbetaalde arbeid zo essentieel is voor het gezinsleven, voor onze menselijke relaties en dus ook voor de samenleving, moeten we daar veel meer tijd voor maken. Als je er meer tijd voor krijgt, kan het huishouden een heel andere beleving kennen. Maar tijd voor zorgtaken is in het twee verdieners model een schaars goed. We moeten daarom elkaars tijd als evenwaardig beschouwen, en dat blijkt nog een hele uitdaging te zijn binnen veel koppels.”
Riet Ory is daarom formeel: “We moeten dit gegeven in economische modellen opnemen, zoals in de Economy of Care, waarvan verplicht vaderschapsverlof een zeer belangrijk onderdeel is.”
Moederkloof
In die eerste dagen van het vaderschapsverlof leg je immers de fundamenten van hoe je als koppel de zorg van de kinderen en het huis gaat verdelen. Dat heeft gevolgen voor je verdere carrière, je relatie en je seksleven. “Je hebt de genderkloof, maar je hebt vooral ook de moederkloof ”, pikt Riet Ory hierop in. “Door het zwangerschapsverlof blijft de moeder minstens drie maanden thuis. We zien nu dat mannen zelfs langer uit gaat werken in die periode, terwijl de vrouw thuis de baby leert verzorgen, diens emoties en noden leert inschatten. In die periode ontstaan de genderstereotiepe zorgpatronen en raken ingesleten. Het vaderschapsverlof moet dus best binnen die eerste maanden na de geboorte opgenomen worden, dan alleen kan het een echte hefboom zijn om die genderstereotiepe zorgpaden niet meteen te laten inslijten.
Na drie maanden zonder oefenkansen voor de vader is het heel moeilijk om daar terug een evenwicht in te krijgen. Het is dan bijna logisch dat de vrouw ook het ouderschapsverlof gaat opnemen of thuis blijft als de baby ziek is. Een afwezigheid van drie maanden zou eigenlijk geen gevolgen mogen hebben voor je verdere carrière, maar het is die zorgmachine die daar en dan geïnstalleerd wordt, die de beroepskeuze mee bepaalt. Is mijn werk wel te combineren met een kind dat moet opgehaald worden?
Een vrouw zal veel vaker dan een man combinatiemakkelijkheid onderhandelen op het werk omdat ze vanaf het begin in die zorgrol wordt gestimuleerd. Magazines, de media, het onderwijs, hoe we met elkaar omgaan, hoe we opgevoed worden, versterken die stereotype zorgrol. Vrouwen identificeren zichzelf daardoor veel meer als primaire zorger. Ze wordt immers op haar moederschap geëvalueerd en ze evalueert zichzelf erop. Daarom ook stromen ze minder door, kiezen ze voor sectoren die minder goed betalen en zo ontstaat de loonkloof. De zorgverloven, zoals het eenzijdig lange zwangerschapsverlof voor vrouwen, versterken haar economisch zwakkere keuzes.”
Signaal vanuit de overheid
Het vaderschapsverlof is dan ook vanuit de overheid een belangrijk signaal voor de vader: “‘Jij mag ook vaderen als dat baby’tje er is. Jij bent even belangrijk in het ouderschap’. Vanaf het begin krijgt de man de kans om te leren ‘zorgen voor’ en te ervaren hoe fijn en bijzonder dat kan zijn. Zo komt er een innigere band tussen vader en baby, en er komt tijd vrij voor de moeder, wat haar meer ademruimte geeft. Op zich zou dat niet z’n grote investering zijn voor een overheid.”
De rimpeleffecten van die investering kunnen veel positieve effecten hebben. Veel vrouwen voelen zich immers eenzaam in dat huishouden en niet gerespecteerd. Ze zijn de eeuwige ruzies en hun rol van de zaag beu. Uiteindelijk doen ze de taakjes dan toch maar zelf en leggen zich daar bij neer, maar de verwijdering tussen de koppels is dan al lang ingezet.
Beter seksleven
“In die zin geloof ik ook echt dat een gelijkere verdeling thuis ook te maken heeft met respectvol samenleven en dat de kans groter is dat je elkaar vindt of bij elkaar kan blijven omdat je weet wat de ander allemaal doet. Het gaat hier over elkaars tijd even waardevol vinden, ongeacht hoeveel geld het in het laatje brengt en daarvoor is een mentaliteitsverandering nodig”, benadrukt Riet Ory nogmaals. Een gedeeld eigenaarschap van het huishouden en een meer gelijke verdeling van betaald en onbetaald werk dragen bij tot gezondere relaties en meer zelfredzame kinderen. En meer seks. Uit onderzoek blijkt immers dat bij koppels waar er een betere taakverdeling is, er een beter seksleven ontstaat.
Riet Ory is hierover niet verwonderd: “Op zich is dat niet zo raar. Als jij thuis het gevoel hebt dat je de sloof of de sloef bent, en je bent heel moe en ook boos vanbinnen, dan is het al een krachttoer om je aantrekkelijk te voelen. Laat staan dat je nog seks moet hebben met die partner die vaak dood gewicht is in het huishouden, die ga je dan ook vaak als dood gewicht zien in bed. De taak te veel. Jammer hè.” Als dat geen motivator om te vaderen is.
Lees ook: Waarom is de strijd voor vrouwenrechten nog steeds nodig?
