Probeer het maar eens, als je bij iemand op bezoek bent en een koekje aan geboden krijgt. Zeg dan maar eens: ‘Nee dank je, ik eet geen gluten meer.’
Je zal zien dat de gezichten oplichten en het enthousiaste reacties regent: ‘Echt? Ik ook niet!’ of ‘Gelijk heb je, ik heb gehoord dat…’ En probeer dan eens het volgende, in dezelfde situatie. Wijs het koekje van de hand en zeg: ‘Nee dank je, ik eet geen melkproducten meer’ of ‘Ik heb een notenallergie.’ Er zal weinig respons op komen. Want het is een feit: van alle voedselintoleranties is die voor gluten, een mengsel van proteïnen die in granen voorkomen, de grote ster.
Vandaar ook dat glutenvrij tegenwoordig hoog op het menu staat in bepaalde restaurants en dat je steeds meer glutenvrije producten vindt in de supermarkten en bij de bakker. Er zijn zelfs slagers met een glutenvrij assortiment en een B&B waar je glutenvrij ontbijt krijgt.
Vanwaar dat enorme succes? Op het eerste gezicht lijkt het vooral om een soort snobisme te gaan, in navolging van de celebrity’s. De afgelopen jaren hebben onder anderen Kourtney Kardashian, Jessica Alba, Zooey Deschanel, Miranda Kerr en Gwyneth Paltrow de gluten – alleszins gedeeltelijk – afgezworen.
Om af te vallen of om een minder opgeblazen buik te hebben? Bepaalde mensen denken van wel, maar voedingsexpert Benjamin Dariouch is het daar niet mee eens: “Een glutenvrij dieet doet je echt niet noodzakelijk afvallen. Je kan cola drinken en chips eten zonder gluten binnen te krijgen, of kant-en-klare ‘glutenvrije’ producten eten die vaak vol suiker en zetmeel zitten, en die een heel hoge glycemische index hebben.”
Lees ook: Affogato & andere opvallende foodtrends voor de zomer
Glutenvrij eten als hype
Voor mensen die intolerant of zelfs allergisch zijn, kan glutenvrij eten een enorme invloed hebben op hun gezondheid: alle symptomen, van hoofdpijn tot gewrichtspijn en chronische vermoeidheid, verdwijnen erdoor. Tennisser Novak Djokovic zou bijvoorbeeld een glutenintolerantie hebben. In zijn boek Eten om te winnen vertelt hij dat hij zich stukken gezonder voelt sinds hij jaren geleden stopte met gluten te eten en de nieuwe energie gebruikte om de top te bereiken. Het deed nogal wat stof opwaaien.
“Glutenvrij heeft een zekere glamour”, zegt journalist Alexandre Cammas, oprichter van het magazine Le Fooding, dat sinds kort ook een Belgische versie heeft. “In Los Angeles en in de hele Angelsaksische wereld zijn veel artiesten vegan of glutenvrije eters, en bepaalde chefs zijn erin geslaagd om deze manier van eten lekker te maken. We zijn gevoelig voor alle ‘food hypes’ die uit Amerika en Engeland komen. En gezond eten is een geliefkoosd onderwerp bij het trendy volkje.”
In deze tijd, waarin ‘gezond eten’ meer dan ooit in de mode is, zou je gluten zo’n beetje als het vlaggenschip van de voedselintoleranties kunnen zien. “Het is synoniem geworden met gezondheid”, zegt Benjamin Dariouch. “We zijn erg zwart-wit als het op voeding aankomt: dit is goed, dat is slecht, maar er zijn ook andere criteria om rekening mee te houden.”
“Tarwe draagt niets bij”
Nog nooit is er zoveel negatiefs gezegd over tarwe als nu. In zijn boek Broodbuik legt cardioloog William Davis uit dat de tarwe van nu sterk gemodificeerd is en veel meer gluten bevat dan vroeger, en dat het ons daardoor aan het vergiftigen is.
Benjamin Dariouch is pragmatischer: “Zonder het te hebben over intolerantie, gevoeligheid of giftigheid, moeten we in de eerste plaats bedenken dat de tarwe van nu ons helemaal niets goeds brengt. Het neemt de plaats in op ons bord die we voor betere, natuurlijke voedingswaren kunnen gebruiken. Geen tarwe eten betekent echt niet dat we iets tekort zouden komen; gedurende 99% van zijn bestaan op aarde heeft de mens nooit tarwe gegeten. Gluten hebben geen enkele voedingswaarde. Als je het niet eet, levert dat dus geen tekorten op, en als je het wel eet, levert het niets op.”
Glutenvrij eten kan dus geen kwaad, en heel wat mensen doen het tegenwoordig, maar er zijn andere redenen waarom het dezer dagen zo populair is. De afgelopen jaren zijn we heel wat meer te weten gekomen over ziekten die in verband staan met gluten, en de opsporing daarvan is veel verbeterd, maar de dokters denken er niet genoeg aan. 1% tot 3% van de bevolking lijdt aan coeliakie, en nog veel meer mensen zijn glutenintolerant, zonder te weten waar hun klachten vandaan komen. In België zou één op de tien mensen gevoelig zijn voor gluten, zij het in verschillende gradaties. De meesten van die mensen zeggen dat ze hun voedingspatroon graag willen veranderen.
Lees ook: Chef Marcelo Ballardin tipt zijn ultieme recept voor een weekend-BBQ met vier gerechten
De prijs van quinoa
Dat is trouwens nog een hele uitdaging, want tarwe zit in van alles en nog wat. In brood, maar ook in deegwaren, koekjes, pizza, pannenkoeken… In onze westerse maatschappij eten we ongeveer zes keer per dag tarwe. Dat is trouwens een van de redenen waarom meer en meer mensen er overgevoelig voor worden. Al is dat relatief: meer dan één op de drie mensen is lactose-intolerant, terwijl maar één op de tweehonderd glutenintolerant is.
Het lijkt dus vreemd dat de glutenvrije business zo enorm aan het boomen is. Maar eigenlijk is het logisch, want daarmee valt het meeste geld te verdienen. Afgeleiden van melkproducten, zoals room en boter, kunnen gemakkelijk vervangen worden – denk alleen al aan olijfolie. Maar een van de afgeleiden van tarwe is brood, en dat beschouwen we vaak als basisvoedsel. We zijn er als het ware een beetje verslaafd aan.
Als je glutenintolerant bent, betaalt het ziekenfonds een deel van de prijs van écht glutenvrije producten terug. Maar pas op, dat geldt niet voor alle voedingswaren, alleen voor koekjes, taart, brood, pasta en bepaalde kant-en-klare maaltijden. Industrieel vervaardigd voedsel dus.
En hoe zit het met rijstbloem, die voor mensen met een glutenallergie zo’n uitkomst is? En met amandelpoeder, quinoa en de gegarandeerd glutenvrije basisgranen die zo vaak gebruikt worden? Ze worden verkocht met het glutenvrij-logo, maar ze worden niet vergoed door het ziekenfonds. Mensen die niet tegen gluten kunnen, worden dus niet echt aangemoedigd om natuurlijke, uitgebalanceerde ingrediënten te eten, want andere, bewerkte producten worden voor een deel terugbetaald. Het is dus heel verleidelijk om kant-en-klare producten in de supermarkt te kopen, die er wel bij vaart. Is glutenvrije voeding dus het zoveelste staaltje van marketing? Voor coeliakie-lijders is het een tweesnijdend zwaard: aan de ene kant raakt er meer bekend over hun ziekte en is het gemakkelijker om de juiste voedingswaren te vinden, anderzijds wordt hun ziekte meer als een modegril gezien, de zoveelste manier om af te vallen…
