Eerder verschenen in Marie Claire België – maart 2017
“Ik heb de indruk dat ik twee jobs cumuleer en toch minder verdien dan mijn man of mijn collega.” Stéphanie is 37 en mama van twee kinderen. De realiteit is des te harder, omdat haar man en haar baas er ook aan verliezen. Niemand wint bij loonongelijkheid. Stéphanie werkt meer voor minder geld. “Een vrouw die minder werkt, bijvoorbeeld omdat ze meer onbetaalde zorgtaken opneemt, creëert ook minder rijkdom. Iedereen verliest erbij: zijzelf, haar werkgevers, en de maatschappij waarvan ze deel uitmaakt”, benadrukt Loubna Azghood, coördinatrice van Women in Business.
Je kan zelfs nog verdergaan en stellen dat ook de staat eraan verliest, want minder inkomen betekent ook minder belastingen. “Een bedrijf laten draaien door slechts de helft van haar middelen te benutten, dat doet de economie wankelen.” Bruno Van Pottelsbergh, professor economie aan de ULB en aan Solvay Brussels School, trekt aan de alarmbel.
Het respectabele adviesbureau McKinsey nam het onderwerp in de zeer complete, maar tegelijk alarmerende studie Women Matter onder de loep. Op economisch wereldniveau brengt de loonkloof een overduidelijke winstderving met zich mee: liefst 28 biljoen alternatieve kosten. 28 biljoen, dat is 28.000.000.000.000… twaalf nullen groeiverlies voor het mondiale bbp. Als alle landen van de wereld gelijke lonen voor mannen en vrouwen zouden toepassen, zou dat gelijkstaan aan een potentiële groei van ongeveer 26% tegen 2025.
Isabella Lenarduzzi, algemeen directrice van Jump, de organisatie voor gendergelijkheid op het werk, bevestigt die stelling: “Toegang tot kapitaal is doorslaggevend, maar het optimale gebruik van beschikbaar talent bepaalt nog veel meer het succes van een bedrijf. Op die manier geef je ruimte aan meritocratie. En hoe kan je een meritocratie ontwikkelen als de helft van het talent onderbenut wordt, als (minstens) de helft van de bevolking geen kansen krijgt? Zowel vanuit financieel als niet-financieel oogpunt is er verlies.”
Om deze denkpistes in een wereldwijde context te plaatsen, moeten we ook rekening houden met de socio-economische ongelijkheden, de historische gegevens en de psycho-sociale dimensie van wat een vrouw definieert. Mocht een land zich laten inspireren door een buurland of een land in dezelfde regio dat goed scoort op vlak van gelijkheid, zou men kunnen spreken van een winst van 12 biljoen voor het bbp. Dat is weliswaar minder dan de 28 biljoen waarvan hoger sprake, maar in ieder geval een aanbod dat geen enkel land kan weigeren in het huidige economische klimaat.
Shutterstock
Meisjes kunnen niet goed rekenen
Genderongelijkheid is enorm veelzijdig, want ze doet zich voor op vier verschillende niveaus, het ene al wat zichtbaarder dan het andere. Het gaat om: lichamelijke veiligheid en zelfstandigheid (1), toegang tot basisdiensten en economische opportuniteiten (2), rechtsbescherming en politieke draagkracht (3) en gelijkheid op het werk (4).
Zo zou het in eerste instantie kunnen dat men niet wil dat je geboren wordt omdat je een meisje bent. Men denkt niet aan je potentieel, maar aan wat je gaat kosten. Dit geeft aanleiding tot selectieve abortus, het achterlaten van een kind, enz.
Word je toch geboren, dan is de kans groot dat je geen opleiding krijgt, omdat je volgens de psycho-sociale definitie van de grote meerderheid aan de haard moet blijven en wordt doorgegeven van je vader aan je man. Je doel is om onbetaalde rijkdom te creëren, in de vorm van werken op het veld, zorg dragen voor anderen, steeds zonder salaris.
Misschien ben je niet eens goed in die typisch ‘vrouwelijke’ taken die je door de groep zijn toegewezen, maar heb je andere aangeboren competenties. Misschien ben je een goede jaagster omdat je een atletisch lichaam en uitstekende reflexen hebt, of een prima onderhandelaarster dankzij je grote menselijke en emotionele intelligentie, of een geweldige schatbewaarster omwille van je hypergestructureerde geest… en misschien ben je hierin zelfs nog veel efficiënter dan je mannelijke tegenhangers. Maar je zal het nooit weten, want deze functies zijn uitsluitend voor mannen weggelegd.
Met wat meer geluk word je geboren in een milieu waar je mag studeren – maar niet om het even wat, en niet om er vanzelfsprekend je beroep van te maken en ervan te leven. Zo zijn wetenschappen bewust of onbewust veeleer een zaak voor jongens. Zelfsabotage en sociale sabotage werken elkaar hierbij in de hand. Dit fenomeen werd aangetoond door een Amerikaans experiment waarbij een klas wiskundeoefeningen kreeg, eerst zonder en vervolgens met evaluatie. De meisjes deden hun best bij de oefeningen zonder evaluatie, maar hun resultaten waren beduidend minder goed wanneer ze wisten dat ze geëvalueerd zouden worden.
Moederplafond
Stel nu dat je toch aan alle bovenstaande vooroordelen hebt kunnen ontsnappen, dat je hebt kunnen studeren en dat je hierbij geen enkele druk hebt ervaren. Dan nog is de strijd nog lang niet gestreden. Welkom in de seksistische wereld van de werkgelegenheid.
“We hebben het glazen plafond, maar ook iets wat we het ‘moederplafond’ noemen: bepaalde bedrijven vinden het moeilijk vrouwen in een sleutelpositie te plaatsen, of remmen hun loopbaan af, omdat ze misschien wel moeder zouden kunnen worden. En soms belemmeren vrouwen zichzelf omdat ze denken dat ze de verwachtingen niet kunnen inlossen”, getuigt Karine Beckers, leidinggevende bij rekruteringsbureau Excellencia.
“De oorzaak hiervan is een te patriarchale en ouderwetse visie op het werkgebeuren. Voor ons collectief onderbewustzijn is een goede baas iemand die laat werkt, altijd beschikbaar is, enkel belang hecht aan zijn carrière en weinig tijd besteedt aan zijn familie of privéleven. Nochtans is het vandaag belangrijk dat een manager ethisch ingesteld is en dat hij de mogelijkheden van zijn ploeg respecteert en valoriseert, om zo het algemeen kapitaal positief te beïnvloeden.”
Gelijkheid op het werk is een van de grootste werkpunten in de strijd tegen ongelijkheid, in eerste instantie omwille van de inkomsten: een vrouw die werkt, eigent zich het recht toe te leven door en voor zichzelf. Maar ook omwille van de loopbaanontwikkeling, de loongelijkheid, de gelijke verdeling van huishoudelijke taken… Het Instituut voor gelijkheid van vrouwen en mannen stelt dat mannen twee uur per dag meer betaald werk verrichten, terwijl vrouwen twee uur langer huishoudelijke taken uitvoeren – maar wel onbetaald.
Een slechte investering
“Onderwijs is een socio- economische investering voor het creëren van rijkdom. Wanneer vrouwen geen waarde creëren, ondanks een opleiding in ons openbaar onderwijs (gefinancierd door belastingen), dan is dat een verloren investering”, legt Bruno Van Pottelsbergh uit.
De toegang tot onderwijs blijft wereldwijd een heikel punt op het vlak van gelijkheid. “In onze landen heeft 60% van de vrouwen een universitaire opleiding gevolgd, en toch worden hun competenties niet optimaal benut. Dat is een makkelijk te berekenen winstderving voor de hele maatschappij, met inbegrip van diegenen die vrouwen geen toegang verlenen tot functies met verantwoordelijkheid, waarvoor ze nochtans wel de competenties hebben.” Volgens het recente rapport Is Gender Diversity Profitable? zou de nettowinst kunnen stijgen met 6 procentpunten bij bedrijven waarin 30% van de leidinggevenden een vrouw is.
Veel vrouwen nemen hun job en ontwikkeling in eigen handen als antwoord op de discriminatie waarmee ze geconfronteerd worden: een gebrek aan kinderopvang, en vooral een vastgeroeste patriarchale mentaliteit die alles wat met het huishouden te maken heeft, terugbrengt naar de vrouw.
Veel mama’s die ‘al’ om 17 uur vertrekken om de kroost op te halen, krijgen soms het gevoel dat ze geld uit de kassa stelen. Ze voelen zich verplicht om de computer weer aan te zetten zodra de kinderen (die – oh, ironie! – de familienaam van hun vader dragen) in bed liggen en het huis is opgeruimd. Een vrouw aan de haard mag dan nog zoveel nobel werk verrichten, ze draagt niet bij aan haar pensioen, ze verliest punten op haar loopbaanrapport en ze kan niet meewerken aan de collectieve rijkdom.
Shutterstock
Grootste discriminatie = vrouw zijn
Ondernemersschap trekt steeds meer vrouwen aan, maar ook hier blijken vrouwen in de minderheid. “In België is slechts 13,7 % van de start-ups opgericht door een vrouw, en slechts één studente op vier kiest voor een STEM-opleiding (Science, Technology, Engineering, Mathematics). Als er meer vrouwen in de economische sector zouden werken in Europa, zou het bbp een groei van 9 miljard euro kennen!” zegt Loubna Azghood.
“De ICT-sector zou er wel bij varen: organisaties die meer vrouwen in kaderfuncties tewerkstellen, vertonen een stijging van het eigen vermogen van meer dan 35% en een totaal rendement voor aandeelhouders van meer dan 34% ten opzichte van andere, vergelijkbare organisaties.”
“Discriminatie is duur. Heel duur. Frankrijk schat de winstderving op 150 miljard”, zegt Isabella Lenarduzzi, directrice van Jump. “Vrouw zijn is de voornaamste discriminatiefactor in werkgelegenheidscontext in Frankrijk, op de voet gevolgd door een migratieachtergrond. Ook in België is dat het geval, al bestaan er geen studies over.”
“Alle onderzoeken tonen aan dat bedrijven betere beslissingen nemen, betere producten maken, innoverender zijn en een onbetwistbare commerciële voorsprong hebben op hun concurrenten met een homogener team aan de leiding. Waar wachten we nog op om de grenzen te verleggen, als iedereen er baat bij heeft?” We hebben tot nu toe nog geen aanvaardbaar antwoord op gevonden. Zelfs al verplaatsen we die grens elk jaar een beetje, de strijd is nog lang niet gestreden.
