Waarom heb je dit project ‘Double Identity – Women of the Kivu’ genoemd?
Pamela Tulizo: “Omdat ik zelf een vrouw uit Kivu ben, en ik het vreselijk vind dat er zo’n vertekend beeld van vrouwen als ik wordt gegeven. Goma heeft een hele slechte reputatie: oorlog, geweld, vluchtelingen, ziekte… en de vrouwen zijn altijd het middelpunt van dat geweld, ze worden gezien als pure slachtoffers. Dat is allemaal waar natuurlijk, maar daarnaast is er ook het gewone leven: mooie vrouwen die ook graag gezien willen worden met hun verwachtingen, hun glimlach, hun talent, hun kracht. Ik wilde het contrast tussen die twee op een heel eigentijdse manier laten zien.”
Hoe is het om als vrouw in de Kivustreek geboren te worden?
“Ik ben geboren in een groot polygaam gezin. Mijn moeder had zeven kinderen, maar ik heb heel veel halfbroers en halfzussen. Ik weet niet precies hoeveel. In mijn jeugd was ik omringd door vrouwen: zussen, moeders, tantes, nichten… Ik was een heel stil kind dat alles graag observeerde. Ik leerde door te kijken, vooral naar mijn moeder, die een ongelooflijk sterke vrouw was. Mijn moeder had het heel zwaar, want ze was de jongste van mijn vaders vrouwen. Daar had ze moeite mee, maar ze behield altijd haar trots. Met haar sterke karakter was ze een voorbeeld voor me, mijn moeder was mijn inspiratie.
Maar het was het moeilijke van mijn vader dat de aanleiding was voor mijn fotografiewerk rond vrouwen. Hij was heel afstandelijk en dominant. Toen ik zei dat ik fotografe wilde worden, antwoordde hij: ‘Dat kan niet. Dat is gevaarlijk werk, mannenwerk. Jij bent maar een vrouw.” Ik was woedend, maar juist daardoor ben ik gaan nadenken over mijn identiteit. Over wie ik ben. Het was mijn moeder die me redde: als ik buiten foto’s ging nemen, vertelde ze hem dat ze me om een boodschap had gestuurd, zodat hij niet wist waar ik was. Zonder mijn moeder zou ik niet de vrouw zijn die ik nu ben. Vrouwen staan centraal in mijn levensweg.”
Pamela Tulizo
Je bent nu beroepsfotografe en je hebt de Diorprijs gewonnen. Is de houding van je vader daardoor veranderd?
Pamela Tulizo: “Ik weet niet of hij me echt accepteert, maar ik denkt dat hij een beetje trots op me begint te worden. Hij kan nu zeggen: ‘Mijn dochter is fotografe.’ Als ik met hem praat over mijn werk, probeer ik hem uit te leggen waarom en hoe ik projecten rond vrouwen doe. Hij begrijpt het nog altijd niet, maar er is iets aan het veranderen.”
Hoe ben je fotografe geworden?
“Ik ben begonnen als journaliste, omdat er niets anders was dat me aantrok. Ik wilde de dingen veranderen, erover vertellen zoals ik ze zag. Maar ik merkte al snel dat ik geen vrijheid van meningsuiting had. Ik werkte voor een plaatselijke nieuwszender en ik moest doen wat ze zeiden. De meeste onderwerpen waarover ik wilde berichten werden afgekeurd. Dus dacht ik dat fotografie me vrijheid zou geven om voor mezelf te werken, en te zeggen wat ik wilde zeggen. In Goma is er geen fotografieschool, geen kunstacademie. Dus contacteerde ik een aantal fotografen die ik als jonge journaliste had ontmoet, en een van hen, Martin Lukongo, een heel talentvolle fotograaf, wilde mijn mentor zijn. Hij leerde me de basisbeginselen, de techniek. Ik begon met de camera op mijn telefoon, en toen mocht ik een tijdje wat materiaal van Martin lenen. In Coma kom je niet zo gemakkelijk aan camera’s en fotogrgfiemateriaal (lacht). Toen kreeg ik een beurs voor een school in Zuid-Afrika. Ik heb nu een diploma, maar in het begin heb ik het echt niet makkelijk gehad. Ik ben klein van stuk en moest keihard vechten om serieus genomen te worden door de plaatselijke fotografen, die allemaal mannen waren.
Vanuit die ervaring dagen mijn foto’s de internationale pers uit om verder te kijken dan de oorlog en het geweld, en om ook positieve beelden te tonen, succesverhalen. Zelfs als je een vluchteling bent, of als je verkracht bent, wil dat niet zeggen dat je leven voorbij is. Je hebt nog hoop. Alles wat er verteld wordt over Congo is geschreven door buitenlanders, mensen die geen Congolezen zijn. Het wordt tijd dat Afrika zijn eigen verhaal schrijft. Ik ben van Goma, ik ben Congolese, dus denk ik anders over de dingen dan iemand van buitenaf, die de realiteit van deze stad niet kent. Ik wilde laten zien hoe de pers de werkelijkheid aanschouwt, en die op een verdraaide manier weergeeft. Ik wilde de dubbele identiteit van de vrouwen in Goma tonen”, aldus Pamela Tulizo.
Pamela Tulizo
En nu heb je een prijs gekregen van een groot modehuis en je foto’s zullen over de hele wereld gezien worden.
“Dat was van het begin af aan mijn doel: dat mijn foto’s overal gezien konden worden. Voor mij is deze prijs een spreekbuis voor mijn werk, een platform voor mijn projecten en vooral voor deze foto’s, die zo belangrijk voor me zijn en die ik speciaal genomen heb voor de buitenwereld. Zo doe ik een beroep op iedereen, de media, de journalisten, de kunstenaars, om de andere kant van het leven in Goma, in Congo te zien. Zonder te vervallen in een karikatuur, en zonder ons in de slachtofferrol te dwingen. En omdat mijn werk vooral over vrouwelijke identiteit gaat, wil ik de vrouwen zeggen dat ze zich bewust moeten zijn van hun kracht, hun schoonheid, hun macht.”
Congo heeft onlangs aan België gevraagd om zich te verontschuldigen voor alle misdaden die er gepleegd zijn ten tijde van koning Leopold II. Wat voel jij daarbij?
“Persoonlijk vind ik dat het tijd is om de geschiedenis te herschrijven, om te evolueren en verantwoordelijkheid te nemen. Er zijn fouten gemaakt en misdaden begaan. Maar nu is de tijd aangebroken om het anders te doen, en om nieuwe relaties op te bouwen. Natuurlijk waren de slavernij en het kolonialisme echt. Maar het heeft geen zin om verontschuldigingen te vragen als dezelfde fouten telkens opnieuw worden gemaakt. Het is volgens mij tijd om iedereen te zien als mens, om de geschiedenis te herschrijven en nieuwe relaties aan te knopen met een nieuw respect voor onze menselijkheid.”
Pamela Tulizo
