“Ik deed mijn werk altijd met hart en ziel. Mijn leidinggevende zette duidelijke kaders uit en inspireerde. Ze vertrouwde me en liet me vrij om zelf iets van mijn job te maken. Ik voelde me gewaardeerd en ik wist wat er van me verwacht werd. Plots kwam daar een nieuwe chef. Hij praatte luid en veel. Hij veranderde wekelijks van strategie. Ik begreep niet waar hij naartoe wilde met ons departement.
Om greep te krijgen op de werkvloer en het werk, begon hij iedereen te controleren. Mijn energiepeil daalde snel. Ik probeerde om de dingen positief te bekijken, maar telkens kreeg ik het deksel op de neus. Ongelooflijk hoe ik in enkele maanden tijd al mijn werkplezier verloor. Nu ben ik sinds twee weken in ziekteverlof. Ik had nooit gedacht dat een baas zoveel impact op mijn leven zou hebben.”
Hoe slechter de chef, hoe meer stress en demotivatie
Alicia vertelt wat haar overkwam en kan het nog altijd moeilijk geloven en aanvaarden. Ze is niet de enige. Iedereen kent getalenteerde vrienden die op hun werk wegkwijnen of ziek vallen door een slechte baas. Hoe slechter de chef, hoe meer stress en demotivatie, hoe meer ziekteverzuim en verloop. Dat blijkt ook uit een grootschalige werkbaarheidsmeting van de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV).
Sandra Vandorpe leidt de afdeling ‘Strategy, Talent en Organization’ bij het organisatieadviesbureau Accenture en herkent de situatie: “Ik weet dat heel veel mensen lijden omdat ze niet in hun talent werken of een manager hebben die niet goed functioneert. Veel leidinggevenden zijn in die functie beland vanuit hun expertise en niet vanuit hun talent om leiding te geven. Het is pijnlijk om te zien hoe leidinggevenden die dat niet (willen) zijn, veel impact hebben op het welzijn van collega’s.
Positieve impact
Omgekeerd, word ik ongelooflijk blij als leidinggevenden door een juiste ondersteuning een positieve impact hebben op hun collega’s en het bedrijf.” Leiden is loslaten De meeste anekdotes over bazen gaan over slechte leidinggevenden. Ze leiden niet. Ze lijden vooral aan narcisme, aan gebrek aan visie, communicatieskills of aan de onmogelijkheid om medewerkers graag te zien. Maar wanneer ben je een goede baas?
Lees ook: Een relatie met een collega, wat kan en wat niet?
Wanneer ben je een goede baas?
Volgens Sandra Vandorpe starten goede leiders vanuit een basisvertrouwen. “In het verleden realiseerden we economische groei door een strategie van strak sturen en controleren. De ‘command en control’ – cultuur zit diepgeworteld in mensen en het bedrijfsleven. Nu zijn er ook andere strategieën nodig. Strategieën die mensen laten ondernemen in vrijheid en vertrouwen. Je moet als leider kunnen loslaten.
Dat betekent niet je rug draaien voor het werk en voor medewerkers. Je moet weten en voelen wat er gebeurt met betrekking tot de processen en tot de mensen. Je moet niet de touwtjes strak in handen hebben, maar er zijn als medewerkers je nodig hebben.” André Pelgrims is bezieler van Taking Wing en begeleidt bedrijven en individuen om te groeien in leiderschap. De manier waarop hij over leiders spreekt is filosofischer, maar zeker niet vrijblijvend.
Sterk verbonden met het hart
“Een goede leidinggevende is sterk verbonden met het hart. Het hart gaat over liefde voor mensen en hun groei en voor het bedrijf en de ontwikkeling ervan. Als leidinggevende sta je, zoals het hart in het lichaam, centraal om te verbinden en alles te voorzien van energie. Leidinggevenden werken vaak te veel vanuit hun hoofd. Het gaat dan over verantwoordelijkheid opnemen om targets te halen. Op zich is er niks mis met ons ‘hoofd’: het geeft richting, een droom en ambities. Maar hoe balanceer je tussen hart en hoofd? Hoe hou je daadkracht en lichtheid in balans? Hoe vind je de juiste mix tussen pragmatiek en visie?
Dat zijn de dilemma’s van bewuste leiders. Groeien in leiderschap is trainen om al die spanningsvelden te omarmen.” Volgens André Pelgrims moeten sterke leiders een weg als mens hebben afgelegd. “Zij hebben de moed om te onderzoeken wie ze werkelijk zijn en wat de strijd in hun leven is. Leiderschap gaat om de durf en de bescheidenheid om je rugzak vol pijn en angst leeg te maken en te kijken waarom je per se een leider wilt zijn. Leiders die zichzelf kennen en accepteren worden zachter zonder aan kracht te verliezen. Ze zijn bescheidener, milder en rustiger. Deze leiders kunnen de sfeer en de energie in een bedrijf voelen en ermee aan de slag gaan.”
Waar zijn de vrouwen?
Vrouwen zijn sterk ondervertegenwoordigd in top- en leidinggevende functies. De roep om vrouwelijke leiders is groot. Zo ook het aanbod aan boeken en opleidingen over ‘vrouwelijk leiderschap’. Maar zijn vrouwen andere of betere leiders dan mannen? Sandra houdt niet zo van de labels ‘vrouwelijk’ en ‘mannelijk’: “De manier waarop we bedrijven vaak nog leiden, is ontwikkeld in de eerste 60 jaren van de vorige eeuw. We leefden in een kostwinnersmodel en mannen stonden alleen aan het roer van bedrijven. De focus lag op groei en productiviteit.
Deze focus blijft nodig, maar in het digitale tijdperk worden andere zaken belangrijker. ‘Human skills’ zoals communicatie & creativiteit zijn hard nodig. Zo ook andere leiderschapsstijlen, waarbij zelfbewustzijn en empathie aan belang winnen. Dit zijn niet noodzakelijk vrouwelijke eigenschappen. Wel is het zo dat vrouwen van jongs af leren om zich kwetsbaarder op te stellen. Jongens worden van meet af in een prestatie- en resultaatsgericht denken geduwd. Dat speelt soms in hun nadeel bij nieuwe vormen van leiderschap.”
Love is the message
Als goed leiderschap geen kwestie van sekse is, wat is dan wel bepalend? Kan iedereen een goede leider worden? Sandra vindt dat leiderschap voor een stuk van nature in je zit, maar dat je het ook kan leren als je dat echt wilt. “Je moet mensen graag kunnen zien en energie halen uit het werken met mensen. Daarnaast moet je een innerlijke wil hebben om leiding te nemen. Als je dus houdt van mensen en je bent bereid je kwetsbaar op te stellen en te leren, kan je groeien als leidinggevende.
Gelukkig wordt in opleidingen steeds meer de wetenschap binnengebracht. Dat zorgt voor frameworks die mensen handvaten en technieken geven om een snellere en grotere impact te hebben. Ik zie collega-leidinggevenden die door training hun emotionele intelligentie vergroten en zo gelukkigere en beter presterende teams rond zich bouwen. Met de juiste opleiding en de juiste ingesteldheid, kunnen we echt wel een positieve impact hebben, op leiders, op medewerkers en op bedrijfsresultaten.”
Pad van zelfbewustzijn
André vindt dat we niet slimmer, maar vooral intelligenter moeten worden. “Onze samenleving wordt globaler en complexer. Leiders moeten niet alles weten, maar wijs omgaan met de vele spanningsvelden, de moed hebben om daar middenin te gaan staan en aan de slag te gaan. De samenleving en het bedrijfsleven zouden erg gebaat zijn met opleidingen die managers begeleiden in hun pad van zelfbewustzijn. Het is een boeiend pad dat je brengt naar waar je zou moeten zijn: dicht bij je essentie en passie. En dat is niet altijd de stoel van de leider.”
