Er gaat bijna geen dag voorbij of Aude, een 42-jarige architecte, denkt wel even aan Patrick, haar ex-man en de vader van hun zoon Matis, die nu dertien is. Ze zijn al negen jaar uit elkaar, maar de vriendinnen van Aude worden regelmatig op de hoogte gehouden van het wel en wee van haar ex. Haar nieuwe vriend kan foutloos en in de juiste volgorde alle namen opzeggen van de vriendinnen die die ex gehad heeft sinds hij weer vrij is en een beetje een Don Juan is geworden.
Zoiets zou dertig jaar geleden onvoorstelbaar zijn geweest, maar tegenwoordig hoor je het wel meer. Want in een tijd waarin vier op de tien huwelijken eindigen in een echtscheiding en waarin Vlaamse vrouwen gemiddeld vijf seksuele partners in hun leven hebben, hebben we allemaal minstens een ‘ex van ons leven’ en daar mogen we gerust openlijk voor uitkomen.
Liefde is een leerschool
Socioloog Jacques Marquet vertelt: “Mensen zijn het er tegenwoordig over eens dat liefde het resultaat is van een hele leerschool op emotioneel en seksueel gebied.” En hoewel al die exen ook het gevolg zijn van relaties die niet goed afgelopen zijn, zit er toch vaak één tussen die extra belangrijk voor ons was, en die meer blijft tellen dan de andere. Zo’n man die bijna familie wordt…
“De rol van die ex verschilt van de ene vrouw tot de andere”, zegt psychologe Isabel Korolitski. “Dat komt doordat een vrouw aan die ene ex een aantal kwaliteiten en karaktertrekjes gaat toedichten die voldoen aan bepaalde behoeften.” Dat blijkt ook duidelijk uit wat Aude vertelt: “Patrick en ik bellen elkaar minstens één keer per week, en echt niet alleen om over onze zoon te praten. We zijn uit elkaar gegaan omdat we allebei erg opvliegend van karakter zijn, maar we hebben elkaar altijd gesteund en we nemen elkaar in vertrouwen. Als ik belangrijke vragen heb en de balans van mijn leven wil opmaken, ga ik naar hem toe. En bij hem is het ook zo: als hij verliefd wordt – wat vaak gebeurt – weet ik er altijd van, en als hij belangrijke keuzes moet maken in zijn beroep, vertelt hij het aan mij. Hij is een beetje mijn vertrouweling geworden, mijn broer, mijn vader.”
Lees ook: Falen: zo leer je omgaan met mislukkingen.
Onvoltooid verleden
Aude vertelt dat ze er heel lang tegenop heeft gezien dat Patrick haar vriend Didier zou leren kennen, de man met wie ze nu al drie jaar samen is. “Zes maanden geleden heb ik hen eindelijk aan elkaar voorgesteld, zoals een meisje ‘de ware’ voorstelt aan haar vader. Ik hoefde echt de toestemming van mijn ex niet, maar ik was blij dat ze goed met elkaar konden opschieten.”
Sommige mensen in Audes omgeving vermoeden dat zij en Patrick de banden nog niet volledig hebben doorgeknipt. “Didier is mijn vriend, en hij ziet Patrick helemaal niet als een bedreiging; die maakt gewoon deel uit van mijn familie”, zegt Aude daarop. Jacques Marquet kijkt daar niet van op. Hij zegt: “Een ex speelt natuurlijk een grotere rol als hij de vader van je kinderen is. Vergeet niet dat de maatschappij die man een bijzonder statuut toekent – waarbij hij inderdaad ‘familie’ wordt – want hij wordt voor de wet erkend als een man die zeggenschap heeft als ouder.”
Lees ook: Waarom diëten je niet dunner, gelukkiger en zelfverzekerder maken
Verlangen naar almachtig zijn
Niet zelden is de ex van ons leven ook de vader van onze kinderen – met wie de banden niet helemaal verbroken kunnen worden. Maar er zijn maar weinig mensen die een zo aanwezige ex als Patrick zouden kunnen aanvaarden. “Het vergt veel maturiteit en de nieuwe man moet veel toegevingen kunnen doen voor hij kan aanvaarden dat de ander, het levende bewijs van het seksuele en emotionele verleden van zijn partner, nog zo belangrijk is in haar ogen”, zegt Isabel Korolitski. “We kunnen niet alles hebben in ons leven. Als je zulke sterke banden wilt onderhouden met een ex terwijl je een nieuwe partner hebt, dan zweemt dat een beetje naar een verlangen naar almachtig zijn.” Aude geeft dat wat gegeneerd toe: “Ik voel me inderdaad een beetje als een matriarch tussen al mijn mannen.”
Bij Celine, een 39-jarige projectmanager, is het anders. Ze heeft de ‘ex van haar leven’ maar een keer of drie, vier teruggezien in vijftien jaar… De reden? “De vrouw van Arnaud voelde meteen dat er iets bijzonders tussen ons was.” Is dat paranoia? Celine noemt het eerder doorzicht, want ze beschrijft haar ex als “de enige man die mijn zinnen kan afmaken, die mijn grappen begrijpt als niemand anders dat doet, en die een passie heeft voor dezelfde dingen als ik, zelfs al hebben we elkaar in jaren niet meer gezien.” Dat is niet zo verwonderlijk, als je (veel) van elkaar gehouden hebt. Als je elkaar terugziet, hangt er altijd iets van verleiding in de lucht, en niet iedereen stelt dat op prijs – de vrouw van Arnaud in elk geval niet.
Lees ook: De methodes die écht werken om meer energie te krijgen
Automatisme
“Als twee exen elkaar terug zien, spelen ze hetzelfde verleidingsspelletje dat hen indertijd bij elkaar bracht. Wat niet wil zeggen dat ze nog iets van elkaar willen: het is eerder een automatisme, een manier om elkaar terug te vinden in het gemeenschappelijke gedrag van toen”, zegt Isabel Korolitski.
Want als je de ex van je leven terugziet, herbeleef je het verleden. “Ik ben heel impulsief bij Arnaud weggegaan: ik was jong, we hadden geen kinderen… Sindsdien heb ik een nieuw leven opgebouwd, ik heb de vader van mijn kinderen leren kennen en met hem ben ik nog altijd even gelukkig. Maar ik weet nu dat ik het ook goed had kunnen hebben met Arnaud. Ik ben er trots op dat ik van hem gehouden heb en dat hij van mij gehouden heeft. Dat maakt deel uit van mijn geschiedenis en daar is niets mis mee”, zegt Celine.
Fungeren als een spiegel
Een vroegere geliefde kan ook als een spiegel fungeren. “Voor sommige vrouwen wordt die man een geruststellende figuur: hij geeft waarde aan wat je geweest bent, en aan wat je in zijn ogen nog altijd bent als je hem terugziet”, zegt Isabel Korolitski. Onze ex kan dus gemakkelijk een soort veiligheidsdekentje worden, maar volgens de psychologe is dat geen goed idee. “Als je de gebreken van je ex vergeet omdat je hem niet dagelijks ziet, bestaat het risico dat je hem gaat idealiseren. Dan wordt hij een irreële figuur die ons weliswaar geruststelt, maar die ons ook verhindert om door te gaan met ons leven.”
Julie, een vertaalster van 46, weet daar alles van. “Bert was mijn eerste liefde; we leerden elkaar kennen toen ik 18 was. We hielden van elkaar zoals je op die leeftijd van iemand houdt: met volstrekte overgave. Ik kon me het leven zonder hem niet voorstellen, en toch verliet hij me van de ene dag op de andere, zonder uitleg te geven. En dat na een relatie van twee jaar die in mijn ogen perfect was geweest. Naderhand heb ik nog contact met hem gezocht, maar hij wilde me niet meer zien.”
Lees ook: Dit wist je nog niet over slapen.
Ga terug naar start
Julie heeft Bert weliswaar niet meer teruggezien, maar hij bleef wel een enorme invloed op haar leven hebben. “Ik trouwde toen ik 30 was en kreeg drie kinderen”, vertelt ze. “Mensen denken dat ik opengebloeid ben, maar ik heb er ook voor gekozen om door te gaan met een man die heel veilig is, een beetje een vaderfiguur, het tegenovergestelde van Bert. En dat zou ik misschien niet gedaan hebben als mijn hart op mijn twintigste niet gebroken was.”
Julie bekent zelfs: “Ik stel me vaak voor hoe het geweest zou zijn als Bert en ik bij elkaar waren gebleven: zouden we kinderen gekregen hebben? Zouden we dertig jaar lang passioneel van elkaar zijn blijven houden?” Isabel Korolitski herinnert ons eraan dat “fysieke en emotionele scheiding twee heel verschillende processen zijn.” Daarom kunnen sommige vrouwen (en mannen) nooit rouwen om hun ex, en kunnen ze zich ook niet ten volle overgeven aan een nieuwe liefde. Want met de ex van ons leven beleven we ook weer alle scheidingsangst die we als kinderen doormaakten. Sommige mensen willen hun veiligheidsdekentje bewaren in een doos op zolder, anderen gooien het uit het raam en stappen op iets anders over… en weer anderen, die kwetsbaarder zijn, of zwaarder gewond zijn, kunnen het loslaten van dat dekentje gewoon niet aan.
Met de ex naar bed
En dan is er Dominique, een 49jarige juriste en moeder, die net als veel vrouwen, op een dag weer met haar ex naar bed ging. Alleen stelde zij zich niet tevreden met een nacht van “emotionele, narcistische geruststelling”, maar ging ze verder, en besloot weer met hem te trouwen, vier jaar na de scheiding.
Het valt in enkele zinnen samen te vatten: “Twaalf jaar samenleven, waar de sleet op kwam, het idee dat het gras groener was aan de overkant. Toen kwam de scheiding, waarna we elk een eigen leven zijn begonnen, om uiteindelijk tot de conclusie te komen dat, uit alle potentiële partners, hij de ware was voor mij en ik voor hem, en dat we echt weer een stel wilden worden.”
Jacques Marquet kijkt er niet van op. Tijdens een onderzoek naar de redenen waarom koppels uit elkaar gaan, kreeg hij te maken met stellen die vertelden dat ze uit elkaar waren gegaan in het jaar van hun huwelijk en bij elkaar waren gekomen in het jaar van hun scheiding. Isabel Korolitski vertelt: “Koppels die opnieuw beginnen en niet elk afzonderlijk geëvolueerd zijn, maar die de relatie gewoon geïdealiseerd hebben, redden het niet. Maar als ze echt aan zichzelf gewerkt hebben en beseffen dat een koppel een levend organisme is dat voortdurend verandert, dan hebben ze echt een slaagkans.”
Met andere woorden: vandaag de dag hebben we het recht om bijna alles te doen met de ex van ons leven. We kunnen hem uit onze vocabulaire wissen, hem een plaatsje in ons geheugen of in ons bestaan geven, of hem zelfs veranderen in de nieuwe man van ons leven.
