Het is een kleine revolutie in de anticonceptie”, klinkt het bij de Franse president Emmanuel Macron. Hij doelt daarmee op zijn nieuwe wet die condooms gratis maakt voor jongeren van 18 tot 25 jaar. Daarmee hoopt de Franse overheid een antwoord te bieden op de steile opmars van seksueel overdraagbare aandoeningen. In eigen land pleit Thierry Martin, directeur van het platform Prévention Sida, in Le Soir ervoor om dit voorbeeld te volgen. “De soa’s nemen toe, dus je moet je blijven beschermen. We horen op het terrein dat aids minder angst aanjaagt, maar we mogen het schild niet laten zakken.”
Lees ook: Deze vijf seksstandjes bezorgen je meer plezier tussen de lakens.
Marijke, een galleriste van tweeënzestig en moeder van een tienerzoon, vraagt zich echter af of jongeren wel aan de basis liggen van de stijging in soa’s. “Ik merk dat seks voor vrienden van mijn zoon een ingewikkeld thema is. Ze moeten geëpileerd zijn, ze verafschuwen haartjes, ze willen geen geurtjes… Door porno zijn ze ook heel gestresseerd over de grootte van hun geslacht. Kortom, ik vind dat ze veel complexen hebben in vergelijking met onze generatie op die leeftijd.’
Steeds later
Seks is alomtegenwoordig in onze huidige samenleving. Het is zo vaak zo zichtbaar dat het zelfs een van de opvallendste kenmerken van deze maatschappij geworden is. Op reclameborden worden naakte lichamen tegen wil en dank op ons netvlies gebrand. Porno, datingsites, seksspeeltjes, naaktfoto’s in je mailbox: als je het aanbod bekijkt, lijkt seks toegankelijker dan ooit tevoren. Met zo’n belofte van onbeperkte toegang zou je een rush verwachten, zoals aan een buffet op restaurant. Maar zo eenvoudig is het niet.
De indicatoren lijken zelfs te wijzen op een zekere daling bij de groep waarvan je dat het minst verwacht. Uit onderzoek van Rutgers en Soa Aids Nederland bleek onlangs dat jongeren op steeds latere leeftijd met iemand naar bed gaan. Meer dan vier op de tien jongeren (43 %) hadden het voorbije jaar helemaal geen seks, aldus een Franse studie van Ifop voor Sidaction. Deze resultaten sluiten aan bij een sociologische tendens die de voorbije jaren in meerdere westerse landen wordt waargenomen: de jeugd van vandaag heeft minder seks dan die van de vorige generatie.
“Het libido van generatie Z is overbelast en komt daar niet altijd ongehavend uit.”
Studies bekijken diverse pistes om dat te verklaren: schermtijd die de fysieke ontmoeting ‘in real life’ opslokt, stress, de aantasting van het imago van seks door porno… Het libido van generatie Z is overbelast en komt daar niet altijd ongehavend uit. Voor de documentaire No Sex over seksuele onthouding verdiepte Didier Cros zich in de relatie van zijn tijdgenoten met seksualiteit. “Ons tijdperk creëert een paradox: we leven in een dienstenmaatschappij, in een soort van supermarkt van ontmoetingen en seks. Enerzijds hebben we er vrijheid bij gekregen, anderzijds hebben we van seks een doodgewoon product gemaakt. En het is niet omdat de maatschappij ons zegt dat alles kan en mag, dat we ons meer op ons gemak voelen met onze seksualiteit. Dat aspect is ergens onderweg vergeten.”
Lees ook: Van orale seks tot borsten aanraken: zo blijf je van je lichaam houden tijdens de menopauze
Hoe ontmoet je elkaar? Hoe ontmoet je jezelf? Hoe kom je in het reine met je seksualiteit? Zulke existentiële vragen moeten we altijd in ons eentje beantwoorden. “Nu alles kan, kan ik mezelf niet meer voor de gek houden. Hoe sta ik daarin? Wat wil ik echt? Volgens mij gaan zulke vragen ook met veel angsten gepaard. Ik voelde een zekere kwetsbaarheid bij de jongeren”, vervolgt de documentairemaker.
Overdreven liberalisering
Jonge volwassenen zitten gesandwicht tus sen de aansporing tot presteren en de overdreven liberalisering in relaties, en tasten onzeker rond. Lina, twintig jaar, heeft grote blauwe ogen en lange blonde krullen. Vorige zomer heeft ze op vakantie in Italië een ‘superknappe’ Braziliaan ontmoet, met wie ze een vluchtige romance beleefde. Terug in Gent heeft ze haar vriendinnen natuurlijk over haar avontuurtje verteld. Daarna begonnen ze over wat anders.
“In mijn leven komen mijn vriendinnen en mijn zus eerst, ik ben erg op hen gesteld, ik groeide samen met hen op”, vertelt de studente. “Seks staat helemaal achteraan, dat is het laatste van mijn zorgen.” Haar agenda staat propvol met uitjes met vriendinnen, haar dubbele bachelor aan de universiteit en babysitten: “Ik moet studeren, werken om geld te verdienen en mijn vrienden zien. Een partner zou me de helft van mijn tijd kosten, dat lukt me gewoon niet.”
Seks is geen prioriteit
Daten via Tinder dan maar, puur om tijd te winnen? “Sommige vriendinnen doen dat. Maar eigenlijk vind ik de kerels op zulke apps belachelijk. Ze poseren in bloot bovenlijf om hun buikspieren te showen, ik schaam me in hun plaats.” Haar goede jeugdvriendin Mireille beaamt: “Seks is helemaal geen prioriteit in ons dagelijks leven.” Het gevoel dat ze het allerbelangrijkste vin – den, is vriendschap. Vorige zomer had ze op een Grieks eiland een mooie relatie met een Italiaan: “Dat was fijn, maar het was vakantie, dat komt in mijn dagelijkse leven niet in aanmerking.”
Lees ook: 1 op de 10 Belgen komt nooit klaar tijdens de seks.
Hoe, hoe vaak en mie hebben jongeren seks? Het laatste grote Vlaamse ‘Sexpert-onderzoek’ van de Universiteit Gent, de Katholieke Universiteit Leuven en Sensoa dateert uit 2013, maar naar verwachting zal dit jaar een nieuwe studie opgezet worden. Dankzij de analyse ervan zal het mogelijk zijn een gedetailleerd beeld te schetsen van de gewoonten van jongvolwassenen op het vlak van seksualiteit.
Meer diversiteit
Op het terrein constateert sociologe Yaëlle Amsellem-Mainguy een grotere diversiteit in de manier waarop seksualiteit begint: “Dertig of veertig jaar geleden was er maar één pad, dat van de heteroseksualiteit. Ook voor jongeren die zich aangetrokken voelden tot mensen van hetzelfde geslacht.”
De vrijheid van meningsuiting voor vrouwen over dit thema, de meer open afbeeldingen in de media en de bespiegelingen over gendervorming vormen het collectieve en individuele bewustzijn om. Deze ingrijpende veranderingen geven de mogelijkheid zich vragen te stellen over hun diepste verlangens. Seksuele ervaringen die niet binnen de heersende opvattingen passen, krijgen legitimiteit.
“Door de grotere verscheidenheid die vandaag de dag bestaat binnen seksualiteit – of het nu gaat om liefkozingen of zelfs afwezigheid van fysiek contact – kunnen mensen zichzelf terugvinden in uiteenlopende vormen van seksualiteit, die vroeger werden gestigmatiseerd of gemarginaliseerd”, voegt ze toe. In een notendop: in maatschappelijke voorstellingen wordt de kwaliteit van seks niet meer gekoppeld aan de kwantiteit, of toch minder.
“Seks is niet het belangrijkste voor mij. Het belangrijkste is liefde.”
Chloé is achttien jaar en heeft een sextoy en een vrouwelijke geliefde. Ze vertelt spontaan over haar band met Louise. Die laatste schrijft ‘liefdesbrieven’ aan Chloé en geeft haar bloemen. Een paar dagen geleden kwam ze aan – zetten met een rode roos. Chloé heeft de foto van Louise op de achtergrond van haar computerscherm staan en gaat haar ’s ochtends vaak bij haar thuis wakker maken. De twee meisjes geven elkaar knuffels en gaan met zijn tweetjes op stap, “een beetje zoals een date met je lief. Laatst nam ze me mee naar een kleine jazzclub”, vertelt Chloé. Het is veel meer dan een klassieke vriendschap. “Ik zou onze relatie omschrijven als die van een koppel, maar dan zonder de seks.” En zonder de jaloezie. Beide meisjes hebben een bevredigend seksleven buiten hun relatie. “Ik heb regelmatig betrekkingen, want ik kan de verleiding niet weerstaan. Maar met de technologie die we tegenwoordig ter beschikking hebben, denk ik vaak dat ik alleen Louise in mijn leven zou kunnen hebben zonder dat er fysiek meer is tussen ons. Dat zou voor mij volstaan”, verduidelijkt het jonge meisje glimlachend.
Chloé – met haar ultrakorte haar en haar fijne gezichtje – koestert “deze relatie die aansluit bij mijn behoeften. Als er iemand op mij af stapt, zeg ik meteen dat seks niet het belangrijkste is voor mij. Het belangrijkste is liefde. En ik zie liefde als een energie om aan anderen te geven, eerder dan als de liefde in een koppel die boven al de rest zou staan.” Door aanspraak op nieuwe combinaties tussen liefde en seks te maken werpt de nieuwe generatie ook het model van het traditionele koppel en de bijhorende reeks geboden omver.
