Verpleegster Fabienne stopte 25 jaar met werken om haar vier kinderen op te voeden. “Op een dag zag ik dat mijn zoon op de vraag ‘wat is het beroep van je moeder?’ op papieren voor school ‘niets’ had ingevuld. Hij was toen dertien. Op dat moment besloot ik dat mijn kind groot genoeg was om voor zichzelf te zorgen en dat het tijd werd om terug aan mezelf te denken.” In 2017, ze was toen 53, volgde ze een opleiding sofrologie (een op yoga geïnspireerde ontspanningstechniek, nvdr). “Ik was de oudste van de opleiding maar dat vond ik niet erg; in mijn hoofd ben ik nog altijd vijftien.”
Lees ook: Onrustwekkend: 1 op 5 studenten grijpt naar medicatie tijdens het studeren
Fabienne is niet de enige die op volwassen leeftijd weer is gaan studeren: volgens de studiepeilingen van 2023 zegt 54% van de respondenten dat hij of zij overweegt zich om te scholen. De tijden lenen zich er ook toe; steeds meer mensen stellen het belang en de zin van hun werk in vraag. Allerlei instanties bieden nu een heroriëntatie aan en ook Covid maakte de online toegang tot opleidingen makkelijker.
Legenestsyndroom vermijden door studeren op latere leeftijd
Volgens Sandra Fillaudeau, jobcoach, zijn er heel wat leeftijdsgenoten van Fabienne die hun leven herdenken om het legenestsyndroom voor te zijn. “Hun kinderen zijn de deur nog niet helemaal uit, maar ze hebben de moeder niet meer zo hard nodig. Het is een levensfase, waarin ze hun leven evalueren en zich afvragen of dit is wat ze uit het leven wilden halen.”
Zo verging het ook Nele (50). “Ik werkte jarenlang in de commerciële sector, maar ging in 2016 weer studeren om gezins- en relatieconsulente te worden. Op mijn 42ste wilde ik mezelf beter leren kennen. Met die therapeutenopleiding gaf ik mezelf echt een cadeau. Het was geen makkelijk parcours, maar nu voel ik me in dat beroep helemaal thuis.”
Een van de belangrijkste motivaties bij omscholing is om weer een zekere professionele gedrevenheid te voelen. “Veel mensen gaan weer studeren om zich te kunnen storten op wat ze in hun jeugd niet konden doen”, merkt Sandra Fillaudeau op. Bepaalde richtingen voeren hierbij de boventoon. “Beroepen die te maken hebben met schoonheid, welzijn en genot, zijn het meest in zwang”, weet Alexia Colson-Duparchy, coach voor ondernemers.
“Als we twintig zijn, probeert het systeem ons te ontraden om voor beroepen te kiezen die niet zo lucratief zijn. Maar op je veertigste weet je wat je wilt en besef je ook dat je geen tijd meer te verliezen hebt.”
“Diploma’s verzachten het oordeel”
Gwen (43) is nu voltijds keramiste, maar ze groeide op in een tijd, toen met je handen werken maar laag ingeschat werd. “Ik herinner me uitspraken op school als: ‘wie geen goede punten haalt, eindigt in beroeps’. Werken met je handen was iets wat je als hobby kon doen, maar zeker niet als hoofdberoep.”
Al op haar achttiende volgde ze avondlessen keramiek, maar overdag studeerde ze voor ‘het serieuzere werk’ communicatiewetenschappen en Engels aan de universiteit. Toch leverde ze naast haar werk als zelfstandig copywriter en redactrice jarenlang ook borden aan restaurants, totdat ze uiteindelijk voltijds keramiste werd in 2017. Vorig jaar wilde ze haar vaardigheden bezegelen met een officieel diploma in de beeldende kunsten.
Lees ook: Loubna Khalkhali, journalist voor VRT NWS: “Ik werd een rebel genoemd omdat ik wilde studeren”
“Ik had op zich geen diploma nodig: ik deed al het werk, maar ik wilde dat innerlijke stemmetje het zwijgen opleggen dat bang was voor het imposter syndrome. Mensen stellen me vaak vragen over mijn vorming. Als je ontwerper bent, laat je je werk zien. Sommige mensen houden nu eenmaal niet van wat je creëert. Diploma’s verzachten het oordeel: ze geven me het gevoel dat ik in mijn recht ben om te doen wat ik doe.”
Enerzijds bestreed het diploma haar complexen, maar anderzijds breidde ze ook haar kennis uit. “Toen ik jonger was, kwamen de lessen keramiek me vrij theoretisch over, maar nu begrijp ik meteen wat ik leer en pas ik het onmiddellijk toe.”
Slechte schoolherinneringen
Elena, ex-actrice en nu yogalerares, ging op haar 49ste aan de universiteit Oosterse filosofie en spiritualiteit studeren. “Ik wilde mij als lesgeefster verder verdiepen zodat ik ook adequaat op de vragen van mijn leerlingen kon antwoorden”, legt ze uit. Net als anderen moest ze eerst de weerstand overwinnen om weer naar school te gaan. Zelf hield ze namelijk slechte herinneringen over aan haar schooltijd. “Ik voelde me er niet op mijn plaats”, herinnert ze zich.
Na het middelbaar slaagde ze niet in het ingangsexamen van de theaterschool, maar toch nam een theatergezelschap haar op en gaf ze later ook les in het onderwijs. “Rond mijn veertigste voelde ik de behoefte om mijn parcours als lesgevend artieste te bekrachtigen door een diploma. Toen ik het op mijn 43ste eindelijk in handen had, zei ik trots tegen mijn vader: kijk, pap, ik heb mijn eerste echte diploma op zak!”
Ook Fabienne zette met haar sofrologiediploma een streep onder haar slechte schoolherinneringen. “Toen ik jong was én dyslectisch – dat weet ik nu – dacht ik dat ik te dom was om te blokken”, vertelt ze. “Ik schreef me met een bang hart in zonder dat iemand het wist, zelfs mijn man niet. Ik nam de lessen op met mijn telefoon en zette ze dan op repeat. Als je passie hebt voor iets, is het makkelijker om de informatie te onthouden. Het gaf me meer zelfvertrouwen.”
Relatie leraar-leerling
Als je als volwassene studeert, wordt ook de relatie leraar-leerling anders. Er is meer ruimte voor gedachteuitwisseling. “Sommige mensen vertellen hoe ze in hun jeugd een inspirerende leraar hadden die hun leven richting gaf. Dat heb ik in mijn jonge jaren nooit gekend”, voegt keramiste Gwen er nog aan toe. “Het is pas toen ik 43 was dat ik docenten ontmoette die ik oprecht bewonder en met wie ik boeiend kon praten.”
Lees ook: Moeten we écht supplementen slikken?
Nog zo’n uitdaging voor oudere studenten is om een werkzaam studieritme te vinden in een druk gezinsleven . “Ik woon in Knokke, maar voor mijn therapeutenopleiding moest ik elke donderdag naar Antwerpen”, herinnert Nele zich. “Drie jaar lang ben ik elke week een dag over en weer gegaan. Toen ik eraan begon, waren mijn kinderen 5, 8 en 11 jaar oud. Ik moet er geen tekening bij maken wat een organisatie dat vroeg. Ook voor mijn man was het best zwaar. Niet alleen logistiek en praktisch, maar ook emotioneel. De studie schudde me soms behoorlijk door elkaar en hij kon de melancholie die dat teweegbracht niet altijd begrijpen.”
Financiële last bij studeren op latere leeftijd
Verder is er nog de financiële kant. Er bestaan wat tegemoetkomingen vanuit de overheid, maar makkelijk is het niet.“Ik had die opleiding nooit kunnen volgen als mijn man geen goedbetaalde baan had”, geeft Nele toe. “Het was zwaar, maar we hebben het gehaald. Ik ondersteunde hem bij de opstart van zijn zaak en hij heeft me gesteund bij mijn omschakeling. Zonder die wederzijdse steun kom je er niet.”
Ten slotte is er nog de vrees om niet te slagen. “Het ene moment moet je al je aandacht op de leerstof richten, en dan moet je weer in de keuken staan koken: dat kan wel eens met elkaar clashen”, duidt coach Alexia Colson-Duparchy. “Als je 20 bent, heb je minder verantwoordelijkheden. Op die leeftijd is het leven eenvoudiger.”
Lees ook: Hoe herken je dementie? “Gehoorverlies is een vrij onbekend maar veelvoorkomend symptoom”
En dan is er nog de vraag of je van je nieuwe diploma gaat kunnen leven. Fabienne schakelde hiervoor haar commerciële knowhow in: “Ik stelde me als doel om elke dag minstens twee mensen aan te spreken over sofrologie. Dat werkte gelukkig, want de klanten kwamen toegestroomd.” Of je daarna de schoolboeken voor eens en voor altijd weer sluit? Niet per se. “Mijn leven evolueert met telkens weer nieuwe veranderingen”, vertelt Elena. “En die veranderingen werden altijd ingeleid door een of andere studie. Of de studie Oosterse filosofie mijn laatste vorming is geweest? Ik vermoed van niet, volgens mij is een mens nooit klaar met leren.”
Hulp bij studeren op latere leeftijd
Weer gaan studeren op latere leeftijd? Een duwtje in de rug.
- VOV Wie minstens halftijds in de privésector in Vlaanderen werkt, kan 250 uren Vlaams opleidingsverlof krijgen, zonder loonverlies
- Tijdskrediet Als het opleidingsverlof niet voldoende is, kan je tot 36 maanden tijdskrediet opnemen. Je krijgt geen loon, maar een uitkering van de RVA. Let wel: je moet minstens 27 studiepunten opnemen of 360 lesuren volgen. Tip: check zeker of je recht hebt op een aanmoedigingspremie.
- VDAB Heb je geen werk? Dan kan je via de VDAB gratis een erkende opleiding volgen, zonder stempelgeld te verliezen. Kies je voor een opleiding tot een knelpuntberoep, dan krijg je onder bepaalde voorwaarden een knelpuntpremie.
