Topdokter Steven Laureys doet al meer dan 20 jaar baanbrekend onderzoek naar het menselijke bewustzijn. “Meditatie kan het leven van iedereen veranderen”, zegt hij. “Minder stress, een betere nachtrust en meer focus zijn slechts enkele bewezen effecten.” We legden de neuroloog enkele vragen voor.
Wat is meditatie?
“Meditatie is een verzameling technieken die je kunnen helpen om je hersenen te trainen. Het zijn technieken die ieder van ons kan aanleren, ongeacht je karakter, je levensstijl, je geslacht, je leeftijd, je gezondheid, je geloof of je achtergrond. Het helpt je om bewuster om te gaan met je gedachten, je emoties, je perceptie, je omgeving. Het zijn technieken die je bewustzijn op allerlei vlakken kunnen aanscherpen. Het is een persoonlijk parcours, dat jij kan en mag invullen zoals het jou belieft. Het is jouw manier om je bovenkamer te trainen en je bewuster, gelukkiger en gezonder te maken. Ons brein wordt overladen met prikkels en we weten er geen raad meer mee. Daarom nemen gevoelens van stress, angst en depressie het over van gevoelens zoals kalmte en plezier. We zitten allemaal in hetzelfde schuitje, maar we kunnen er ook allemaal uitspringen.”
Hoe dan?
“Door ons voorgeprogrammeerde brein te resetten en te herprogrammeren. Dat kunnen we doen met meditatie. Het doel van meditatie is niet om je brein of je gedachten uit te schakelen, maar juist om extra geconcentreerd te zijn, al was het maar een paar seconden achter elkaar. Tijdens meditatie leer je hoe je je focus kan vasthouden en hoe je bewuster kan worden van wat er hier en nu gebeurt. Dat doe je door al je aandacht op één object te vestigen of door je geest juist open te stellen voor alle prikkels die op dat moment op je afkomen.”
Hoe begin je er aan?
“Begin met een proevertje, letterlijk en figuurlijk. Neem even een stukje van je favoriete chocolade of een lekkere kop thee. Kijk er eerst aandachtig naar, ruik eraan, neem diep adem, proef met mondjesmaat. Probeer te focussen op wat je doet en ervaart. Wat ruik, proef, smaak, denk en voel je? Merk je hoeveel bewuster je van dat stuk chocola of die kop thee kan genieten en hoe meer je het waardeert dan wanneer je het in sneltempo, automatisch en reflexmatig naar binnen slokt? Dat is meditatie: een simpele oefening in bewust-zijn. Zonder het te beseffen, komen we vroeg of laat allemaal in aanraking met meditatie, en specifiek met mindfulness. Je voert misschien geen ademhalingsoefeningen uit in lotushouding, maar in je dagelijkse leven doe je wel degelijk oefeningen in bewustzijn. Denk maar aan de muziekliefhebber die tijdens een concert helemaal opgaat in zijn favoriete liedje of de zwemmer die in opperste concentratie baantjes trekt. Ze doen aan een soort van mindfulnessmeditatie: je extra bewust zijn van het hier en nu. Meditatie hoeft dus geen ver-van-je-bedshow te zijn, met mystieke rituelen of complexe oefeningen. Het past binnen elk aspect van je leven.”
Welke soorten meditatie zijn er?
“Er is voor ieder wat wils. We kunnen drie algemene technieken onderscheiden: gerichte aandachtmeditatie, open monitoringmeditatie en moeiteloze aanwezigheidsmeditatie. Wanneer je aan gerichte aandachtmeditatie doet, richt je tijdens de hele meditatiesessie al je aandacht op één object. Het tegenovergestelde van gerichte aandacht is open monitoring. Bij deze techniek is het de bedoeling om je brein zoveel mogelijk open te stellen. Op die manier maak jij je bewust van alle prikkels in en om je heen, zonder daar een oordeel over te vellen of er dieper op in te gaan. Moeiteloze aanwezigheidsmeditatie is meer een meditatietechniek voor gevorderden. Heel vaak wordt het verward met aan niets denken, maar dat is niet correct. Wanneer je deze meditatietechniek beheerst, ben je als mediteerder heel bewust van jezelf, maar heb je geleerd om te berusten in dat bewustzijn, zonder je aandacht op iets specifiek te hoeven richten.”
Waar mediteer ik?
“Daar waar het jou goed uitkomt. Voor formele meditatie is het vaak makkelijker als je een rustig, stil plekje kiest waar je niet wordt gestoord. Maar in principe kan het overal, onderweg in trein of bus, aan je bureau of tijdens het joggen. Voor informele meditatie kies je gewoon een plekje waar jij je op dat moment comfortabel voelt, of – na wat training – ook op moeilijke momenten zoals in de file of op kantoor voor of na stresserende meetings.”
In welke houding mediteer ik?
“In de houding waar jij je het comfortabelst in voelt. Voor heel wat mensen is kleermakerszit, met een rechte rug en gesloten ogen, de ideale meditatiehouding. Maar het kan evengoed op een stoel. Of werkt het voor jou beter om op een bankje te zitten, ergens te liggen of te staan? Dan is dat net zo goed. De bedoeling is vooral dat jij je comfortabel voelt, maar dat je tegelijk wel aandachtig kan blijven.”
Lees ook: Rustips voor tijdens je vakantie
Hoelang mediteer ik?
“Zo lang als je zelf wil. Vaak raden meditatieexperts aan om te starten met vijf of tien minuten en de lengte van je sessies daarna langzaam op te bouwen. Maar in principe telt elke minuut, en zelfs elke seconde. Zelfs wanneer jouw meditatiemoment er alleen uit bestaat om even diep adem te halen of even te analyseren waarom jij in een bepaalde situatie op een bepaalde manier reageert, heb je jezelf een kostbaar moment van bewustzijn, kalmte en ontspanning gegund. Je doet wat je kan, zoveel als je kan. Niet meer, niet minder.”
Op welk moment mediteer ik?
“Op een moment dat jij er tijd voor of behoefte aan hebt. Ideaal is een vast moment in de dag in te lassen, bijvoorbeeld na het opstaan. Na een tijdje wordt het dan een goede gewoonte, zoals tandenpoetsen. Maar opnieuw: je doet wat je kan. Als dat voor jou het makkelijkst werkt, kan je de ene keer je dag starten met een korte sessie, en een andere keer kan een goede meditatieoefening van pas komen voor het slapengaan. Of je hebt een belangrijke vergadering waarvoor je even tot rust wil komen. En op weer een andere dag hebben je kinderen zo hard aan je hoofd gezeurd dat je even een momentje voor jezelf wil. Het ideale tijdstip om te mediteren is het tijdstip dat goed past voor jou.”
Met wie mediteer ik?
“Met al wie jij erbij wil hebben. Voor de een is alleen zijn met een timer voldoende om goed te kunnen mediteren, de ander zal ervoor kiezen om een cursus te volgen en aan groepsmeditatie te doen. Nog iemand anders mediteert het liefst met behulp van een gids zoals een app, cd of een van de vele begeleide meditatiesessies op YouTube.”
Meer info over Het no-nonsense meditatieboek vind je op de website van uitgeverij Borgerhoff & Lamberigts.
