“Ik heb er echt geen moeite mee om single te zijn; ik profiteer van de goede dingen die alleen wonen met zich meebrengt!” zegt Camélia, een Brusselse illustratrice van 32, die een dochter van drie heeft. “Elina heb ik om de andere week bij mij, en voor de rest geniet ik van het single zijn. Ik ben echt geen Bridget Jones!” (lacht) Trouwen is tegenwoordig niet meer het hoogste doel (ook al omdat 2 van de 3 huwelijken op een scheiding uitlopen), en nu lijkt ook deel uitmaken van een koppel niet meer zo’n prioriteit voor mannen en vrouwen.
De cijfers spreken voor zich: of het nu vrijwillig is of niet, steeds meer mensen in België blijven single; het aantal is in de laatste 30 jaar zelfs met een vijfde gestegen. Het fenomeen doet zich trouwens over de hele wereld voor: in Europa is vandaag de dag meer dan 30% van de woningen een vrijgezellenhuishouden.
Lees ook: Waarom we bijna allemaal last hebben van het post-vakantiesyndroom.
Prins op het witte paard
Zit er dan niemand meer te wachten op de prins op het witte paard? “Nee, maar de opvattingen over wat een koppel is, zijn enorm veranderd, en het fenomeen van mensen die alleen wonen, is helemaal niet zo verrassend”, zegt Patrick Traube, psycholoog en relatietherapeut. “In de eerste plaats willen we het anders doen dan onze ouders: als je ouders indertijd gescheiden zijn, ben je een beetje bang om je te binden, en als je ouders om de schijn of uit financiële overwegingen bij elkaar gebleven zijn, heb je ook niet zo’n zin om te trouwen.
En dan is er nog iets: we beseffen niet alleen dat er niet noodzakelijk maar één man (of één vrouw) van je leven is, we leven ook in een maatschappij die zo egocentrisch geworden is dat we in de eerste plaats aan onszelf denken. Alles staat in het teken van individualisatie en hedonisme, van ‘ik eerst en dan de anderen’. 20 of 30 jaar geleden waren we veel minder op onszelf gericht, of tenminste, we durfden dat niet te zijn, en geluk was niet zo’n prioriteit.
Nu is het omgekeerd. We leggen de lat heel hoog en onze verwachtingen en eisen op het gebied van de liefde zijn enorm. Vandaar dat er steeds meer mensen zijn die teleurgesteld zijn, steeds meer mensen die uit elkaar gaan, die gaan scheiden, of die liever alleen blijven”, zegt de therapeut. Voor hem is het duidelijk dat we in onze egocentrische tijden meester willen blijven over ons eigen lot.
“Ik voel me prima als vrijgezel en ik wil vooral de vrijheid houden om te kiezen”
Neem nu William, 43, die ingenieur in de nucleaire technologie is. Hij hoopt wel degelijk op een grote liefde, maar niet tot elke prijs. “Ik heb geen zin om halsoverkop met iemand te gaan samenwonen; ik voel me prima als vrijgezel en ik wil vooral de vrijheid houden om te kiezen.”
Net als 3 op de 10 vrijgezellen heeft William nooit een langdurige vaste relatie gehad en hij blijft liever single dan het lot een handje te helpen. In Europa beweert trouwens 46% van de singles zich goed te voelen als vrijgezel. In België blijken de vrouwen het meest tevreden over een solo-leven (53,6% tegen 51% van de mannen). Als je hen vraagt waarom ze alleen leven, zegt 33% van de Europese singles net als William dat ze veeleisend zijn, en 31% wil haar autonomie bewaren.
Lees ook: Waarom september de nieuwe januari is: maak nu al je goede voornemens.
Tot de sleur ons scheidt
Wat er nog meer veranderd is: het celibaat is niet langer een taboe. “Natuurlijk streven we ernaar om gelukkig te zijn, maar de sociale druk is veel minder zwaar geworden. Zowel vrouwen als mannen trekken zich niets aan van de conventies, maar zijn blij dat ze de controle over hun eigen bestaan hebben”, zegt Patrick Traube. Nu bijna 4 op de 10 Belgen alleen wonen, rust daar lang niet meer zo’n stigma op als in het verleden. Vroeger keken mensen er vreemd naar en kon de maatschappij het moeilijk aanvaarden, tegenwoordig is het heel gewoon om alleen te leven.
Er zijn nog altijd vrijgezellen die het als een overgangsperiode zien, maar anderen kiezen er bewust voor. Zij genieten ervan alleen te zijn. Jermaine, 45, windt er geen doekjes om. “Als je samenwoont met iemand, moeten beide partijen een stukje vrijheid opgeven. Het is een zuiver economische keuze, en ik zie er het nut niet van in.” De Limburgse verpleegster is moeder van twee kinderen en zegt categoriek: “Ik ben twee keer getrouwd geweest, en als je samenleeft, is de liefde snel om zeep. Ik zeg niet dat ik nooit meer een relatie wil, maar ik woon liever alleen, dan kan ik mezelf zijn.”
Niet altijd leuk
Niet dat alle singles het leven alleen zo leuk vinden. Volgens het laatste onderzoek van Iliv vindt 16% van de vrijgezellen het niet fijn om alleen te wonen. Vooral de jongeren denken er zo over (meer dan 6 op de 10 vrijgezellen onder de 30 zeggen dat ze liever met iemand zouden samenleven). Als je single bent en kinderen hebt, is dat weer anders, dan voel je dat gemis anders.
“Je thuis voelen heeft te maken met de aanwezigheid van een partner, omdat die ‘deel uitmaakt van het meubilair’, zeggen ze soms. Het is een goed voorbeeld van het feit dat de spil van het huis nu net dat bepaalde wezen, dat meubelstuk is”, zegt psycholoog en psychotherapeut Michel Gottschalk. “Samenwonen is wonen met een partner, en kinderen zijn geen partners.” In elk geval vindt 1 op de 4 vrijgezellen het niet fijn om thuis te zijn.
Lees ook: Hoe ruzie maken je relatie kan redden.
Sorry dat ik stoor
Dat onze ideeën over relaties zo veranderd zijn, heeft ook te maken met het feit dat de maatschappij de afgelopen 50 jaar grote veranderingen heeft ondergaan. “Vrouwen zijn vrijer en worden niet meer gedefinieerd door hun partner, van wie ze vroeger vaak afhankelijk waren. Een vrouw die alleen woont, met of zonder kinderen, gescheiden of niet, is nu heel gewoon, zelfs al wordt ze in bepaalde milieus niet echt aanvaard. 30 of 40 jaar geleden was het nog een echt taboe”, voegt Patrick Traube eraan toe.
Inderdaad zijn er tegenwoordig bijna net zoveel single vrouwen als mannen. “In onze maatschappij is er lange tijd een groot verschil geweest tussen het aantal mannelijke en vrouwelijke vrijgezellen. Dat had ook te maken met de traditionele machtsverhoudingen tussen man en vrouw: mannelijke vrijgezellen waren te benijden, vrouwelijke vrijgezellen werden geminacht. Gelukkig hebben de seksuele revolutie, het feminisme, de gelijkheid van tewerkstelling en het feit dat vrouwen nu ook bepaalde functies kunnen bekleden, daar verandering in gebracht, maar ook de pil, abortus, scheiding met onderlinge toestemming en het feit dat ook mensen van dezelfde sekse met elkaar kunnen trouwen, spelen een rol en zorgen dat de oude clichés achterhaald zijn en we niet langer zo onder druk staan om te trouwen”, vertelt sociologe Monique Chalude.
Bedreiging voor koppel
Ze is executive coach, gespecialiseerd in carrièrevrouwen, en voegt eraan toe dat single vrouwen dan wel meer geaccepteerd zijn, maar dat heel wat mensen er toch nog een beetje moeite mee hebben. “Het is een feit: een single vrouw is niet langer iemand die geen partner kan vinden; ze heeft vaak een rijk sociaal leven en de nodige amoureuze avontuurtjes. Tegenwoordig leggen we vooral de nadruk op de vrijheid en autonomie die het vrijgezel-zijn met zich meebrengen, maar dat is een redelijk nieuw idee, dat nog niet algemeen aanvaard is. En het is ook een beetje dubbel, want een single wordt door bepaalde mensen nog altijd gezien als een ‘bedreiging voor het koppel’.
Tijdens gesprekken met single vrouwen bleek duidelijk dat het niet makkelijk is om vriendin te blijven met iemand die opeens de helft van een stel wordt, of ze nu kinderen hebben of niet.”
“Ik straal voor de anderen een zekere vrijheid uit en ze zien me als een potentiële rivale”
Eve, 37, is nu 16 maanden vrijgezel en weet precies hoe dat voelt: “Als ik op een feestje of een etentje in mijn eentje kom aanzetten, heb ik het gevoel dat ik stoor. Ik straal voor de anderen een zekere vrijheid uit en ze zien me als een potentiële rivale. Dus sla ik steeds meer uitnodigingen af, of erger nog: ik krijg geen uitnodigingen meer.”
Volgens Patrick Traube voelen vooral single vrouwen zonder kinderen zich afgewezen: “In tegenstelling tot alleenstaande moeders worden zij als een bedreiging gezien en dat zal niet veranderen. Ze vertegenwoordigen een manier van leven waar niet iedereen het mee eens is, want voor de meeste mensen blijft het toch een vaste waarde om een deel van een koppel te zijn. De singles worden dus buitengesloten omdat ze veroordeeld worden”, zegt de psycholoog. Wat maar weer eens bewijst dat de gelijkheid tussen man en vrouw nog lang niet op alle terreinen een feit is: single mannen zonder kinderen krijgen niet te maken met die negatieve houding.
Geen huis, veel minnaars
Het mag dan de tijd van de vrijgezel zijn, deze manier van leven heeft zijn prijs. Zo is het niet zo vanzelfsprekend om in je eentje een huis te kopen. Met één salaris kan je niet zo gemakkelijk op 20 jaar lenen. 55% van de huiseigenaars in België is getrouwd. Van de mensen die huren is 30% vrijgezel. En de belastingen staan ook al niet zo vriendelijk tegenover alleenstaanden: in België worden de vrijgezellen het zwaarst belast van alle landen in de OESO.
Zo zit het ook met vakantie en vrije tijd: er zijn weinig aanbiedingen voor singles, als vrijgezel betaal je vaak hetzelfde als een koppel. Alleen supermarkten lijken rekening te houden met vrijgezellen en bieden eenpersoonsporties aan. Het komt dan ook niet zelden voor dat singles moeite hebben om de eindjes aan elkaar te knopen. Ook op dat gebied hebben single vrouwen met kinderen het het moeilijkste.
Het is duidelijk: single zijn verhoogt de kans op armoede, maar dat wil niet zeggen dat we ons daarom halsoverkop in een relatie storten. “We willen alleen uit liefde een deel van een koppel worden. Vroeger was dat anders, toen werden er meer verstandshuwelijken gesloten”, vertelt Patrick Traube.
Françoise, 52, gooide haar leven om toen ze 45 was: “Ik was volledig afhankelijk van mijn man en zorgde voor mijn zoon. Nu ben ik verkoopster in een biowinkel, en heb ik minnaars. Ik ben niet rijk, maar voel me goed.” Hoewel veel mensen hopen ooit hun soulmate te ontmoeten, is dat niet meer noodzakelijk om gelukkig te zijn. Het is de kers op de taart die je zelf bakt.
