Eerder verschenen in Marie Claire België – januari 2017
Acute stress is gezond. Het houdt je wakker en scherp. Door de aanmaak van stresshormonen kom je in een overlevingsmodus terecht, je hersenen worden geprikkeld en je lichaam staat startklaar: vluchten of vechten? Als het gevaar geweken is, dan komen je brein en lichaam weer tot rust. Stress werkt.
Het wordt pas een probleem wanneer de rust niet terugkomt en je in een bepaalde situatie niet meer de kracht vindt om met die stresssituatie om te gaan. Hersenen en lichaam willen niet meer mee. Geldgebrek, een relatiebreuk, ontslag of te veel werk kunnen leiden tot over belasting en uitputting. Het is die chronische stress die tot een burn-out leidt.
Werk, werk, werk
In alle omstandigheden kan je weleens in een stresssituatie belanden, thuis, op het werk, in de auto… Een burn-out, en alle varianten erop, daarentegen, zijn specifiek gerelateerd aan arbeidsomstandigheden. “Je ziet altijd een grote inzet bij mensen met een burn-out”, zegt Hilde De Man, verantwoordelijke psychosociale aspecten bij IDEWE, een Belgische Externe Dienst voor Preventie en Bescherming op het Werk.
“Ze gaan voluit voor een bepaald doel. En plots komt er een herstructurering, een fusie of verschuift de functie waardoor de geleverde inspanningen niet langer beantwoorden aan de verwachtingen.” Het leven lijkt wel om de job te draaien en omdat we er zo gevoelig voor geworden zijn, heeft het blijkbaar een grotere impact op ons welzijn dan we willen toegeven.
Brown-out: overwerkt en niet betrokken
Inefficiëntie, uitputting en cynisme. Dat wordt ons deel als we echt over de schreef gaan en een burn-out krijgen, of het tegenovergestelde ervan, een bore-out. Maar voor het zover is, duiden coaches en arbeidspsychologen recentelijk op een nieuwe fenomeen: de brownout, een term uit de elektrotechniek. Hij verwijst naar een dip in de spanning op het elektriciteitsnet, waardoor het licht dimt. Het is een lichte vorm van een black-out.
In de arbeidspsychologie wordt de term dan ook gebruikt voor medewerkers die niet in een zichtbare crisis zitten: ze verzetten veel werk, houden urenlange meetings en speechen perfect tijdens presentaties (maar zeggen iets helemaal anders in de bar achteraf). Er is zoveel werk en het lijkt niet te vorderen, waardoor het werk weinig zinvol aanvoelt.
Deze managers opereren vaak in een staat van ‘een aanhoudend teveel van hetzelfde’ met als voorspelbaar gevolg: lethargie, ontevredenheid en algehele demotivatie. Het is vrijwel onzichtbaar, toch lijden vele managers eraan. Het Amerikaanse coachingbedrijf Corporate Balance Concepts ondervroeg in 2015 1.000 managers, allemaal potentiële supersterren in het bedrijf. Bleek dat 5% onder hen een burn-out had en 40% leed aan een brown-out.
“Je blokt nieuwe ideeën af, je bent niet proactief en je bent nog weinig communicatief, laat staan sociaal aangenaam ”, zegt Sir Cary Cooper, professor organisatiepsychologie en gezondheid aan de Business School in Manchester. “Elk excuus is goed om niet te komen werken, een verkoudheid wordt een griep.” De oorzaken zijn divers. De laatste jaren hebben vele bedrijven hun hiërarchische structuur zwaar vereenvoudigd: er zijn gemiddeld nog vier treden te beklimmen vooraleer je aan de top bent en de gestage carrièrevooruitgang zoals onze ouders die kenden, valt weg. Vooral middendertigers blijken daar last van te hebben.
Ook de technologie zit er voor iets tussen. Door de gsm en de iPad, raken we niet meer losgekoppeld van het werk. Tot in bed lezen vele managers emails. Werk en privé vloeien hoe langer hoe meer in elkaar over. En omdat die bekommernissen zich in het hoofd bevinden, en je dat niet op het werk laat, spelen de symptomen zich ook op het thuisfront af.
Het leeg gezogen gevoel door de 24/7 verplichtingen, te weinig slaap en te veel fastfood maken dat de relatie met partner en kinderen erop achteruitgaat. Passief agressief gedrag, het verdwenen gevoel voor humor en de éénlettergrepige antwoorden bevorderen de sfeer niet. Thuiskomen is gewoon voor tv gaan hangen. Ook oude vriendschappen laat je links liggen en je persoonlijke interesses verschrompelen. Als een gesprek niet over het werk gaat, is het nog moeilijk om er echt je aandacht bij te houden.
Bore-out: onderwerkt en te hoog gekwalificeerd
Shutterstock
Ook mensen met net te weinig werk voelen zich nutteloos. Het werk is voor hen te makkelijk, er zit geen uitdaging in. Zij lijden aan een bore-out. De twee Duitse auteurs, Rothlin en Werder, die de term bedachten, stellen dat 15% van mensen met een kantoorbaan zich verveelt en maar liefst 60% laat uitschijnen dat ze meer werken dan ze eigenlijk doen.
“Mensen die zich in hun loopbaan laten leiden door angst of door wat anderen van hen verwachten, lopen een groter risico op een bore-out”, zegt carrièrecoach Katrin Van de Water. “Het zijn mensen die veel prikkels nodig hebben. Eigenlijk zijn het net dezelfde profielen die ook het vatbaarst zijn voor een burn-out.” “Het zijn altijd dezelfde klachten die terugkeren”, zegt Hilde De Man. “De hoge werkdruk, te weinig autonomie of ontplooiingskansen, onvoldoende erkenning of steun van de leidinggevende en collega’s.”
Werk kan gelukkig ook leuk en uitdagend zijn. Waarom je dan niet voor het volle pond geven? Maar waar trek je de grens en wanneer ben je erover gegaan? Lutgart Braeck man, professor maatschappelijke gezondheidskunde aan de UGent vat een burnout samen: “Emotionele uitputting, afstand nemen van jezelf, een cynische houding tegenover collega’s, klanten of de job, en een verminderde professionele bekwaamheid zijn typerend. Je hebt een burnout als je er fysiek en mentaal helemaal doorzit.”Het probleem komt voor bij werknemers, werkgevers en zelfstandigen.
Willemijn Van Dommelen ondervond het aan den lijve. Deze vurige onderneemster heeft een palmares waar een gemiddelde mens een beetje duizelig van wordt, zoveel staat er op. Maar op een kwade dag was haar kaars opgebrand, ze zakte weg. En toch kroop ze uit het dal, smeet zich weer op het werk en herviel. De hardleerse Willemijn richtte drie burn-outs later Pink Rebel Company op. Als ervaringsdeskundige steunt ze nu mensen met een burnout in preventie, herstel en reintegratie.
“Een eerste signaal kwam van mijn hoofd. Dat zat vol watten. Ik voelde me moe en miste focus. Ik begon fouten te maken en wou die niet toegeven, waardoor ik mezelf in een lastig parket bracht. Toen wou mijn lichaam niet meer mee. Body says no. Ik werd misselijk en begon veel te zweten. Tijdens een werkevenement begon ik plots heel erg te huilen. Op weg naar huis kreeg ik een auto-ongeluk, maar 8 uur later vond ik dat ik toch nog iets moest afmaken en opende mijn laptop.”
“Ik was niet te stuiten. Steeds op zoek naar erkenning. Maar eigenlijk was ik op. Geen enkel engagement kon ik nog aangaan. Mijn emoties waren uit geveegd en een vreselijke hopeloosheid overviel me. Mijn idealen en mijn motivatie, twee dingen waarop ik zo trots was, waren weg. Ik voelde me bijzonder slecht in mijn vel.”
Doe de stresstest op www.mijnkwartier.be
Signalen
1 Je hebt meer uren nodig voor hetzelfde werk.
2 Je maakt meer fouten.
3 Plots huilen.
4 Agressief zijn of met dingen gooien.
5 Futloosheid.
6 Slaapstoornissen.
7 Maag- en darmklachten.
8 Hartkloppingen.
Tips
Vind jezelf ok en erken dat je je grens bereikt hebt. Ontmoet elkaar en praat met je baas of HR-manager. Technologiediscipline zet je gsm of iPod geregeld uit. Genoeg beweging en gezond eten.
Stel jezelf in vraag: Wie ben ik? Wat doe ik graag? Doe iets nieuws en ontdek opnieuw je enthousiasme. Zoek hulp zowel in je privé als bij professionelen.Laat je lichaam rusten en neem de tijd. Ademhalingsoefeningen tegen de stress.
Vind emotionele rust terug in de natuur, in de stilte. Communiceer goed als je terug aan de slag wilt. Je grens stellen en keuzes maken.
Geniet van de kleine dingen en noem per dag drie positieve dingen op.
