Luiheid. Jongeren zien het niet langer als een ondeugd, maar als een recht. Zo post generatie Z in China op sociale media foto’s van henzelf, waarop ze languit liggen te niksen onder de hashtag #TangPing, letterlijk vertaald: ‘platliggen’ in het Mandarijns. Op deze manier protesteren ze tegen de cultuur van ‘9-9-6’ (werken van 9 uur ‘s morgens tot 9 uur ‘s avonds, zes dagen in de week). Ook de pers buigt zich over het fenomeen als een teken van de tijd. “Yes, ik verveel mij!” kopte De Standaard onlangs in een artikel over luieren in de zomer. “Vergeet hygge, het is tijd om uit te waaien en te niksen” schreef de krant The Washington Post dan weer.
De neiging om niks te doen verspreidt zich als een lopend vuurtje door onze samenleving, met een grote invloed op ons professioneel en sociaal leven. Meer nog, op TikTok ontstond recent de Goblincore-trend, een subcultuur die aanzet om als een kobolt in je hol te leven en je van je bed naar je bord te slepen en terug. In tijden waarin het vooruitzicht om terug naar kantoor te moeten ons doet zuchten als een misnoegde tiener, lijkt het opeisen van ons recht op luiheid een goede manier om de mallemolen te stoppen en weer tijd te steken in onszelf.
Bijna iedereen ervaarde de laatste twee jaar een vorm van vermoeidheid – of het nu gaat om het gebrek aan puf om te bewegen, te koken of uit te gaan. “Na de laatste lockdown kon ik niet snel genoeg bioscooptickets bestellen en mijn agenda met diners en drinks opvullen”, zegt Camille (32), grafisch ontwerpster bij een reclamebureau. “Ik had het gevoel dat ik dringend een tekort aan cultuur en gezelligheid moest inhalen. Maar op D-Day… had ik nergens zin in! Een enorme luiheid overviel me en ik bleef als een couch potatoe op mijn sofa liggen. Sindsdien leef ik van dag tot dag; ik kan niets meer plannen.”
Lees ook: Tel in stijl af tot kerst met deze adventskalenders
Dat steeds meer mensen liever thuisblijven dan uitgaan, blijkt ook uit cijfers van de cultuursector. Hoewel er meer voorstellingen en optredens zijn dan ooit tevoren, kampt zowat elk cultuurhuis in ons land met een tekort aan publiek, progammatoren zitten met de handen in het haar. Zelfs ons libido liep een deuk op, vooral onder jongeren: 43% van de 15-24-jarigen gaf in 2021 aan geen seks te hebben gehad.
Is het allemaal de schuld van corona?
Uiteraard heeft de gezondheidscrisis onze fysieke en psychologische vermoeidheid extra benadrukt. De confrontatie met de dood, het gevoel van machteloosheid en de tijdelijke vrijheidsberoeving, bracht een gevoel van passiviteit teweeg, versterkt door een onzekere toekomst. Hoe kan je bouwen aan een toekomst als je gevangen zit tussen de dreiging van een mogelijk nieuw virus, de oorlog in Oekraïne en de catastrofale effecten van klimaatverandering (deze zomer extra voelbaar door de hittegolf )? “De huidige passiviteit is niet zozeer tijdsgebonden dan wel existentieel. Veel mensen kunnen zich voor het eerst de toekomst niet meer inbeelden”, zegt Marie Claire-medewerker Vincent Cocquebert.
“Daardoor hebben veel jongeren de neiging om zich terug te trekken in hun eigen kleine cocon en de buitenwereld te ontvluchten. Daarbovenop wakkerde de technologie een ware ‘economie van luiheid’ aan nu je werkelijk alles – van producten tot cultuur, van werk tot sociale relaties – aan huis laat komen.
De pandemie verplichtte ons natuurlijk ook letterlijk om onze drukke levens te vertragen en ook dat wakkerde ons verlangen naar luiheid aan. “De tijd die we aan luieren kunnen besteden is kostbaar”, zegt psycho-analyticus Saverio Tomasella. “We associëren niks doen met een vakantiegevoel; de tijd om uit te rusten, te genieten van de mooie dingen des levens en om de waanzinnige drukte en verplichtingen van alledag achter ons te laten en mee te gaan met de flow.”
Herbronnen
Voor velen is zo’n moment van leegte ook een kans om zich existentieel, zelfs politiek, te herbronnen. De Franse socialist Paul Lafargue hield in 1881 met ‘Recht op luiheid’ al een pleidooi om minder te werken. En ook Friedrich Nietzsche begreep de revolutionaire dimensie hiervan als de beste. Want door het werk los te laten, kan je ook een stukje afstand nemen van het systeem dat productiviteit en consumentisme vooropstelt, en zo geeft de vertraging een stukje tijd dat je weer actief opeist voor jezelf. “Luisteren naar je behoefte aan luiheid is een soort gezonde rebellie waarmee je de controle over je eigen bestaan terug opeist”, vervolgt Saverio Tomasella.
“Het wijst ook op een zekere ontgoocheling over de samenleving die steeds intenser gericht is op werk. We willen die ideologie van steeds te moeten presteren niet meer altijd voeden. We geloven er niet langer in en willen ons eruit terugtrekken, een beetje zoals in een puberteitscrisis.” Zo besloot Annelies (48), een professor aan een Amerikaanse universiteit, zich bij het overlijden van haar man helemaal over te geven aan de rouw door wekenlang in bed te blijven liggen. “Ik vond het belangrijk om dit moment voor mezelf op te eisen en niet weer onmiddellijk loyaal te zijn aan het bedrijf ”, legt ze uit. “We moeten die mantra van time is money echt loslaten.”
Luiheid als daad van rebellie?
Maar liefst 4,5 miljoen Amerikanen – 3,5 procent van de werkende bevolking – namen in mei 2022 uit vrije wil ontslag. Ongezien in het land van kapitalisme en fulltime werk! Daarmee bereikte de zogenoemde Great Resignation of Big Quit, die vorig jaar op gang kwam, een voorlopig hoogtepunt. “Release your job, release the time, release your trade, release the stress, release the love, forget the rest”, zingt Beyoncé in Break my Soul, een nummer dat uitgroeide tot het ‘protestlied’ van deze beweging. En hoewel in Europa voorlopig nog geen sprake is van werknemers die massaal ontslag nemen – in ons land stevent het aantal ontslagen af op een laagterecord – eisen ook hier steeds meer (jonge) werknemers tijd voor zichzelf op. Dat uitzich (alweer) in een TikTok-trend genaamd ‘quiet quitting’.
“Niet zomaar je job opzeggen, maar wel het idee dat je tot het uiterste minimum moet gaan”, omschreef TikTokker Zaid Khan het fenomeen in een video die eind juli viraal ging. De duizenden commentaren, gaande van “ik doe net genoeg om niet ontslagen te worden” tot “het is mijn ambitie om geen ambitie te hebben” spreken boekdoelen. “Gewoon je job doen” lijkt wel het streven van Gen Z, de generatie die nu de arbeidsmarkt oprolt. Het is een topic waarover filosoof en professor Johan Braeckman al jaren zalen mee vult. In zijn lezing ‘Leve de luiheid’ stelt hij dat onze maatschappij te veel gefocust is op werken, carrière maken. “Mensen geven dromen, idealen en creativiteit op voor een loopbaan en vaak voor verwachtingen die ons worden opgedrongen door anderen”, aldus Braeckman in ‘Vandaag’ op Eén. Dat maar liefst 1 op 3 Vlamingen een oninteressante job beoefent en maar blijft doorgaan, is volgens hem de oorzaak van het hoge aantal zelfdodingen en burn-outs. Hij raadt aan om tijd te nemen, om bijvoorbeeld deeltijds te gaan werken. Om meer tijd te investeren in vrienden, kinderen of hobby’s.
Lees ook: Waarom ADHD nog steeds ondergediagnosticeerd is bij vrouwen
Zelfbewust
Verschillende bedrijven nemen nu al initiatief, zoals vrouwenbeweging Femma die een jaar lang overschakelde naar een 30-urenwerkweek. “Na een maand voelde ik mij al rustiger”, vertelt een werknemer van de vzw. “Ik kan mijn huishouden beter organiseren, de zorg voor mijn kinderen verloopt vlotter en ik kan iemand anders een dienst bewijzen, zonder mijzelf te moeten wegcijferen. Ik voel dat het bijdraagt aan mijn eigen empowerment.”
Volgens Saverio Tomasella word je door je luiheid te aanvaarden ook bewuster van jezelf, waardoor je empathischer wordt voor anderen. Maar opgelet, niets doen kan je ook behoorlijk dooreenschudden – een mens springt ook niet zomaar van een supersnelle trein. Na zeventien jaar op de persdienst van een groot bedrijf, besloot de Japanse June Fujiwara alles achter zich te laten om haar droom te verwezenlijken: ze wilde gaan schrijven. Er kwam een boek uit voort: The Secrets of Japanese Etiquette, een fascinerende duik in haar cultuur van oorsprong. “Zen-filosofie hielp me enorm om me te bevrijden van alles wat overbodig is, om terug te keren naar de essentie van mezelf en om te begrijpen wie ik ben”, legt ze uit. “Maar stoppen kan een benauwende ervaring zijn, omdat er niemand is die je zegt wat je moet doen. Ik ervoer daarbij best veel weerstand, niet zozeer van mijn omgeving, maar vooral van mezelf.”
Luieren vraagt dan ook de nodige oefening. Daarom misschien een idee om je eens niet te storten op het nieuwste boek over persoonlijke ontwikkeling, ellenlange to-do-lijsten op te stellen vol goede voornemens of je agenda te vullen met energierovende afspraken – maar een beetje luiheid in te plannen. Dat lijkt alvast een goed begin om mee te zijn met een deugddoende trend.
