“In medische taal staat angst voor een negatieve verwachting: wat er gaat gebeuren is niet goed voor mij”, legt neuroloog Laurent Vercueil uit. Soms is die angst gerechtvaardigd, als je bijvoorbeeld op de rand van een klif loopt, “maar meestal is het overbodig. Het haalt een situatie uit de context, en vergroot een gevaar dat in het beste geval eigenlijk amper gevaarlijk is, en in het slechtste geval zelfs onbestaande is”, aldus de specialist. De dreiging is niet echt, maar de angst wel. Wat de oorzaken ook zijn, het zet het lichaam onder druk.
Als de intensiteit ervan toeneemt, ontstaat een paniekaanval waardoor de persoon in kwestie de controle over een situatie verliest. Eén op de vier mensen krijgt in zijn leven minstens één paniekaanval. Vrouwen zijn er twee keer zo vatbaar voor dan mannen.
De hersenen aan het werk tijdens een paniekaanval
“Een paniekaanval begint in de hersenen in het zogenaamde limbisch systeem, een groep structuren die onze emoties verwerken”, aldus Vercueil. Angst (angst om dood te gaan, angst voor spinnen, claustrofobie, enz.) activeert de amygdala, die betrokken is bij het ervaren, verwerken en aansturen van onmiddellijk gevaar en ook verantwoordelijk is voor het gevoel van angst. Deze structuur staat in verbinding met een ander hersengebied, de hypothalamus, die een hoofdrol speelt bij het reguleren van het autonome zenuwstelsel
De prefrontale cortex kan in actie schieten om het gevoel van angst onder controle te krijgen. Soms lukt het om angst het zwijgen op te leggen voordat een paniekaanval ontstaat. Maar dat is helaas niet altijd het geval.
De symptomen
Via een netwerk van zenuwen – het zogenaamde sympatische zenuwstelsel – zet de hypothalamus tijdens een paniekaanval het lichaam op scherp. Het stimuleert de aanmaak van adrenaline, wat onder andere de hartslag versnelt – waardoor je hartkloppingen ervaart -, de bloeddruk verhoogt en de bloedvaten vernauwt. Je gaat er vaak overmatig door zweten, er kan een lichte duizeligheid ontstaan, net als koude rillingen of vapeurs door de verwijding van de bloedvaten.
Trillingen of samentrekkingen van de spieren zijn ook veelvoorkomend, net als een gevoel van gevoelloosheid of tinteling. Gemiddeld duurt een paniekaanval tien minuten, maar sommige symptomen kunnen meer dan een uur aanhouden totdat het autonome zenuwstelsel het evenwicht herstelt.
Hoe kan ik een paniekaanval voorkomen?
Eens het beschermingsinstinct in actie is, moet je vaak wachten tot je lichaam en geest weer tot rust komen. Maar het is wel mogelijk om op voorhand in te grijpen bij de eerste signalen van angst. Het eenvoudigste in theorie, maar het moeilijkst in de praktijk, is afstand nemen van de negatieve gedachten die angst veroorzaken.
Om te voorkomen dat je overweldigd raakt, kan je beter niet te veel aandacht besteden aan de symptomen van een paniekaanval. Concentreer je op je omgeving, zoals muziek op de radio, in plaats van op de hartkloppingen. Mindfulness kan helpen om afstand te nemen van angstopwekkende gedachten.
Cognitieve gedragstherapie (CGT)-technieken zijn ook zeer nuttig bij het onder controle krijgen van irrationele gedachten die angstaanvallen veroorzaken. Hun doeltreffendheid is door verschillende wetenschappelijke studies bevestigd.
Een anti-angst levensstijl
Gezond leven speelt ook een belangrijke rol. Het vermijden van stimulerende middelen zoals cafeïne en op een vaste uur naar bed gaan, draagt bij tot een algemeen gevoel van rust. Lichaamsbeweging kalmeert ook, mits je het regelmatig in je leven toepast. Sport genereert een stroom alfagolven in de hersenen die het lichaam ontspannen en vervelende gedachten uitschakelt, zo toonden Finse onderzoekers van de Universiteit van Reykjavik in 2018 aan. Het stimuleert ook de productie van endorfine, hormonen die angst tegengaan.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Marie Claire Frankrijk.
Lees ook: Alles wat je wil weten over dementie & De beautysector omarmt de wereld van fermentatie.
